muhasebenin genel hesap planı şu şekildedir 1 li hesaplarla 3 lü hesaplar arası olan 299 kodlu hesaba kadar ki bölüm aktif karakterli hesaplardır bunlar kendi içerisinde ikiye ayrılır 199 a kadar olan kısmı dönen varlıklar 200'den de 299 a kadar olan kısmı duran varlıklar diye nitelendirilir dönen varlıklara örnek olarak 100 kasa hesabı 102 bankalar hesabı 153 ticari mallar hesabı 191 indirilecek kdv hesabı verilebilir 200 den 299 a kadar olan duran varlıklar diye nitelendirdiğimiz hesaplara da 255 demirbaş hesabı örnek olarak verilebilir dönen ya da duran denilmesindeki kasıt dönen varlıkların devamlı bir cari hareket içerisinde olması değişkenlik göstermesi duran varlıkların da işletmenin genel olarak demirbaş taşıt arazi gibi varlıklarını ifade etmesidir bilançonun sağ tarafı dediğimiz pasif hesaplar ise 3 lü hesaplar 4 lü hesaplar ve 5'li sermaye hesaplar olmak üzere 3 e ayrılır 3 lü hesaplar kısa vadeli yabancı kaynaklar yani işletmenin bir hesap dönemi içerisinde ödemesi gereken borçları ve yükümlülüklerini ifade eder bunlara örnek olarak 361 ödenecek sosyal güvenlik kesintileri 360 ödenecek vergi ve fonlar hesabı verilebilir 4 lü hesaplar ise uzun vadeli yabancı kaynaklar dır finansman borçları buna bir örnek olarak verilebilir 5'li hesaplarda işletmenin sermayesini ilgilendirir bir de kapanış kayıtlarında karşımıza çıkan hesap kodları vardır ki bunlar yıl içerisinde yevmiye kaydına işlenirken de kullanılabilir 6 ve 7 li hesaplar dediğimiz 6 lı hesaplar bilançonun gelir yedili hesaplarda bilançonun gider kalemlerini oluşturur yılsonunda bunların birbiriyle ulaması gerçekleştirilip kapanış kaydına ters kayıt yöntemi ile yani pasif karakterli hesaplar bilançonun soluna aktif karakterli hesaplar bilançonun sağına kaydedilir yılbaşında dönem başında da tekrar olması gereken yerlerine yani aktif hesaplar bilançonun soluna pasif hesaplar bilançonun sağına yazılır 6 lı ve 7 li hesaplar açılış ve kapanış kayıtlarında görülmez bütün bu işlemler ile beraber kesinlikle bilançonun denkliği sağlanır tabii en önemli hususlardan bir tanesi de şudur ki aktif karakterli hesaplar asla alacak bakiyesi pasif karakterli hesaplar ise asla borç bakiyesi vermez.bunların daha iyi anlaşılabilmesi için monografi dediğimiz muhasebe alıştırma sorularını sık sık çözülmesi gerekmektedir anlaşıldı vakit oldukça zevkli bir konudur
üniversite yıllarımızda muhasebe hocamız bize bu dersi ilk tarif ederken muhasebe muhakeme dir demişti biz de ne demek istediğini ilk anda anlayamamıştık fakat daha sonra dersi gördükçe ne demek istediğini anladık. muhasebe işletmelerin holdingler ticari ve resmi kuruluşlarınyapmış oldukları işlemlerle ilgili elde ettikleri gelir gider ve bu faaliyetlerinden doğan vergi sosyal güvenlik kurumu ödemeleri ile diğer işlemlerinin yani satın almış oldukları mal veyahut da satışa çıkardıkları ticari malların kaydının herkes tarafından anlaşılabilir bir şekilde düzgün ve kurallarına uygun bir biçimde resmi defterlere geçirilmesi işlemidir muhasebenin kendine göre bazı ilkeleri vardır bu ilkeler açıklık ilkesi dönemsellik ilkesi anlaşılabilirlik ilkesi ve gerek şirket sahiplerinin gerekse de dışarıdan yetkili kişilerin anlayabileceği bir dilde raporlanabilirlik ilkesidir.gibi tekrar konumuza dönecek olursak herhangi bir kurumun bu resmi ya da gayri resmi olsun kanunun öngördüğü mevzuatın öngördüğü şekilde tüm işlemlerinin öncelikle ön muhasebesinin tutulması ve daha sonra bunların 10 günde 1 yevmiye defteri dediğimiz kanunen tutulması zorunlu defterlere işlenmesi gerekmektedir yevmiye defterine her 10 günde bir işlenen işlemler hesap kodları ile beraber ayrılır ve her hesap kodunun defteri kebir dediğimiz büyük defterdeki bu da kanunen tutulması zorunlu defterlerdendir ayrı ayrı bölümü vardır daha sonra bütün bu işlemler sonucunda yıl sonunda kapanış kayıtları yapılır ve burada tüm hesap kodlarının düzgün bir biçimde yevmiye defterinde yerli yerinde olması gerekir örnek vermek gerekirse en çok hareketli bulunan duran varlıklar diye nitelendirilen cari hesap kodlarından bir tanesi 100 kasa hesabıdır 100 kasa hesabı nakit para ile ilgili işlemleri temsil eder örneğin eğer bir resmi kuruluş sa ya da birlik se birlik üyelerinin bu kuruma yıllık aidat verdiklerini düşünelim yıllık aidat verirken eğer nakit parayla makbuz karşılığında veriliyorsa o zaman 100 kasa hesabı borçlu olur yani yevmiye defterinin sol tarafına bu alınan ücret kaydedilir bir diğer taraftan yevmiye defterinin sağ tarafına ilgili yevmiye kaydına aynı işlem için bilançonun gelir hesaplarından olan 602 numaralı diğer gelirler hesabı alacak kaydedilir daha anlaşılır bir dille kurumun şirketin kasasına giren para bilançonun yevmiye kaydının soluna çıkışı yapılan işlemler ise sağına kaydedilir yine bu hesap kodlarından bir tanesi de 102 bankalar hesabı örneğin gün içerisinde toplanan paralar gidip bankaya yatırıldı bunun yevmiye kaydı da şu şekilde gerçekleşir bu sefer 100 kasa hesabı sağ tarafa yani alacaklı tarafa ne kadar para yatırıldı ise o miktarda alacak kaydedilir 102 bankalar hesabı borçlu yani sol tarafa kaydedilir işte bu ve bunun gibi işlemler yapılır yıl sonunda işletmenin ya da kurumun kasasında ve bankasından neadar para olduğu eğer ticari bir kurumsa stoğunda ne kadar malın olduğu satmış olduğu ürünlerden ne kadar gelir elde ettiği gibi hususlar mizan dediğimiz belgede görülür