0

koordinat sistemi, hayali olarak oluşturulan paralel çemberleri ile meridyen yaylarından oluşur. dünyanın kesiti daire şeklindedir. en büyük daireyi oluşturan kestin çemberi ekvatordur ekvator bir derecelik açılarla 60 es parçaya bölünür bir derecelik açı kollarının ekvatoru kestiği noktalardan iki kutu birleştiren meridyen yayları geçer. paraleller: dünyayı iki eşit yarım küreye ayırdığı kabul edilen ve ekvatora paralel olarak geçtikleri varsayılan çemberlere paralel denir. başlangıç paraleli ekvatordur. ekvator aynı zamanda en büyük paralel dairesidir. kutuplara gidildikçe paralellerin boyu küçülür.90'a kuzeyde 90'a da güneyde olmak üzere 180 paralel dairesi vardır. iki paralel arası 111 kilometredir.90° paraleli nokta halindedir .paralel ve önem aynı anlamda kullanılır fakat paralel çizgi adı, elinden ise bu çizginin ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.enlemin etkileri:güneşi ışınlarının düşme açısını bağlı olarak sıcaklık kutuplara doğru azalır. çizgisel dönüş hızı ekvatordan kutuplara doğru azalır.'tan ve grup vakitleri kutuplara gidildikçe uzar. yerçekimi kutuplara gidildikçe artar. gece ve gündüz süreleri arasındaki fark kutuplara doğru artar. cisimlerin gölge boyları kutuplara gidildikçe uzar. güneşin öğle vakti ulaşabileceği yükselti kutuplara doğru sürekli düşer.güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak farklı iklim kuşakları oluşur. anneme bağlı olarak iklimin değişmesi kutuplara doğru gidildikçe bitki örtüsü değişir, nüfus ve yerleşme yetiştirilen tarım ürünleri, ekonomik faaliyetler, akarsu rejimlerik, ama deniz suyunun sıcaklık ve tuzluluğu , hayvan toplulukları tarım orman ve yerleşmenin özsunar ile kalıcı kar alt sınırı aynen lem ya da palet üzerinde bulunan noktaların ekvatora uzaklıkları, çizgisel hızları, gerçek kimleri güneş güneş ışınlarının alma açıları gece ve gündüz süreleri gece – gündüz arasındaki süre farkları güneşin doğuş ve batış süreleri aynıdır. meridyenler: kutup noktalarına birleştiren ve paralelleri dik kestiği varsayılan yarın çemberleri meridyen denir. herhangi bir meridyen düzlemi başlangıç meridyeni düzlemi arasındaki açı ise boylam denir. bu başlangıç meridyenine ingiltere'nin londra kenti yakınlarındaki greenwich gözlem evi üzerinden geçtiğikabul edilmektedir. başlangıç meridyeni dünyayı doğu ve batı yarım küre olmak üzere ikiye ayrılır. 180'i doğdu ve 180'i batıda olmak üzere 360 meridyen yayı vardır. iki meridyen arası sadece ekvator'da 111 km'dir o bütün meridyenler kutuplarda birleşir. bir meridyenin tam karşısından geçen meridyene anti meridyen denir.meridyen ile anti meridyen birbirini 180° tamamlar. yönleri terstır. iki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır. bütün meridyenlerin boyları birbirine eşittir. bir meridyen üzerindeki tüm noktaların başlangıç mevkiinde uzaklığının açı değeri ve zaman farkı aynıdır. fakat uzaklıkları farklıdır. boylamın etkileri: boylam sadece yere saatler üzerinde etkilidir. bir noktanın sahip olduğu boylam değeri o noktanın yerel saatini etkiler.