0

büyük bunalım 1929'da başlayan ancak etkisini 1930 yılının sonlarında tam olarak hissettiren 1930'lu yıllar boyunca devam eden ekonomik buhranı verilen isimdir.ekonomik sorun kuzey amerika ve avrupa'ya merkez olmasına rağmen dünyanın geri kalanına da özellikle sanayileşmiş ülkelerde ciddi ekonomik ettiler oluşturdu.bu ekonomik buhrandan etkilenen birçok ülkede inşaat faaliyetleri durdu ve tarım ürünleri fiyatlarındaki %40 ila %60 düşme,özellikle bu sektörde çalışanların ve kırsal bölge nüfusunu çok kötü etkiledi.talebin hızlı düşmesi nedeniyle madencilik alani da bu ekonomik gelişmeden en fazla etkilenen sektörlerden biri oldu.bunalımın etkileri ülkelerin ekonomik düzeylerine göre farklı tarihlerde sona erdi fakat bunalımının sonrasını baktığımız zaman dünyada ciddi oranda işsiz insan sayısında artış oldu.o dönemdeki kaynaklara göre dünyada 50 milyondan fazla insan işsiz kaldı ve dünyadaki toplam üretimin %40 oranında ve dünya ticaretinde de %60 civarında değer olarak azalmaya yol açtı.dünyanın geri kalanına baktıktan sonra krizin ülkemiz türkiye'de ne tür etkiler yaptığını anlamak için bir de onu incelemek lazım.türkiye, bu buhran karşısında kalkınmasını sağlayabilmek için ihracat ve ithalatını arttırmak zorundaydı ve türkiye cumhuriyeti ve bunu sağlamak için çeşitli politikalar geliştirme uygulamaya çalıştı.ilk uygulama kurulan 1933 yılında dış ödemelerde uygulanmasına başlanan kliring ve takas sistemini faaliyete soktu. book living sisteminden biraz bahsetmek isterim. kliring sistemi ,malını alanın malını almak ilkesine dayanır.dolayısıyla bu sistemde ithalat ihracata bağlandığından ihracat da teşvik edilmiş olur. ve türk hükümetinin uyguladığı bu politika büyük çoğunlukla işe yaradı ve ihraç mallarının standardizasyonu önem verilerek ihracat bu yönde teşvik edildi.

1

1. dünya savaşı'nın getirdiği ekonomik zorluklar nedeniyle 1929'da tüm dünya bir ekonomik krize girmiştir. abd savaş sırasında birçok devlete kredi vermiştir, ve her ülkenin hem ekonomisi hem de insanların çalışma gücü, ülkeleri harab olduğu için bu kredileri geri toparlaması çok zor olmuştur. 1. dünya savaşı'ndan sonra oluşan iyimser havanın amerika birleşik devletleri borsasını yapay olarak yükseltmesi, ingiltere'nin para birimi olan poundun aşırı değer kazanıp, ihracatta büyük düşüşlere yol açması, yani malını satamaması, almanya savaş tazminatını ödemek için karşılıksız para bastı ve bunun da aşırı bir enflasyona neden olması etkili olmuştur. abd'nin krizin çıkmasın engelleyici tedbirler almaması, gelişigüzel davranması yine ekonomik kriz nedenlerindendir. 3 ekim 1929'da amerika birleşik devletleri borsasında yer alan şirketlerin, hisse senetlerinin düşmesine başladı. 24 ekim 1929 perşembe günü borsa dibe vuran gündür. tarihe kara perşembe olarak geçmiştir bu olay .sonucunda 4 milyar dolar para amerika birleşik devletleri borsasında yok olmuştur. çok sayıda banka batmıştır. binlerce insanın bankalardaki paraları daha yok olmuştur. ülkelerde açlık kıtlık başlamıştır. insanlar takas usulü ticarete geri dönmüştür. çünkü ellerinde para yok. insanların ruh sağlıkları bozulmuştur. depresyona giren insanlar bu dönemde çoktur. almanya ve amerika da özellikle insanlar çok zor günler geçirmişlerdir. inşaat ve e madencilik faaliyetleri durdu. elinde para olmayan insanlar, inşaata ve madenciler para yatıramadı. dünyada 50 milyona yakın insan işsiz kaldı. çünkü işverenlerin para verecek bir gücü yoktu. sovyet rusya komünizm den dolayı bu krizden en az etkilenen devlettir. sanayileşmiş toplumlar bu krizden daha çok zarar görmüştür. türkiye ise bu krize karşı bazı politikalara yönelmiştir. milli iktisat ve tasarruf cemiyeti kurulmuştur. malımı sattığım devletten mal alırım prensibi hayata geçirildi. bu sistemin adı kliringi sistemidir. ülkede yerli malın kullanılması için devlet tarafından propagandalar yapıldı, yabancı sermayeye yönelmek devletimizi kısıtlayacak denildi ve halk buna önem verdi. dış alım da kısıtlamalar getirildi bazı mallar çok ihtiyacımız olan mallar alındı gümrük vergileri de yükseltildi.

0

1929 krizi dünya ekonomisi etkileri itibari ile en ağır kriz olarak kabul edilir. bu krizin nedenleri ise ;
abd de ki küçük sirketlerin 1. dünya savaşı sırasında birleşerek tekeller oluşturup 1929 yılında abd ekonomisinin %50 si üzerinde söz sahibi olan şirket sayının 200 kadar olması ve tek bir holdingin iflasının bile ekonomiyi sarsabilecek olmasıdır.
- bankaların kötü yapısı.
- bankaların sermaya esasları kredi oranlarını belirleyen yasaların yetersiz olması.
- abd başkanı hoover yönetiminin kriz konusunda gerekli tedbirleri erken olmaması.
- abd nin dünyaya kredi vermesi ve bu kredileri geri alamaması.
- 1929 yılında abd nin ithalatını sınırlandırması dünyada stok yarışına neden olması ve artan stokları doğal olarak fiyat düşüşleri izledi.
- bu yıllarda wall streetin spekülasyon piyasası reel ekonomide ki krizle birleşince büyük buhran başladı. hisse senetlerinin fiyatları ile reel ekonomik faaliyetlerin paralel gitmemesi ve farkın giderek artması 1929 da ekoniminin çökmesine neden oldu.