zeka göreceli bir kavram olmak ile birlikte devirlerinde yaptıklarına bakılarak bir çıkarımda bulunmak mümkündür. ben burada en zekisi olduğunu düşündüğümü örneklendirmeye çalışacağım. sultan 2. mehmet'in hayatı incelendiğinde kendisi dışındaki otuz beş padişahtan da farklı olduğu çok net bir şekilde anlaşılmaktadır. çocukluğunda devrin şehzadeleri gibi iyi bir eğitime tabi tutulmuş bunun yanında ise kendisinin dillere karşı bir ilgisi söz konusu olmuştur. latince ve yunanca asıllarından eserleri okumuş bu iki dile son derece hakimdir. keza çoğu elçi ile tercüman kullanmadan görüşmüştür. bunun yanında bilime,sanata ve tarihe oldukça meraklıdır. italyan ressama resmini yaptırmış ve sarayının duvarlarını freskler ile kaplatmıştır. bunlar dönem için yapmaya pek kimsenin cesaret edemeyeceği davranışlardır. özellikle de ne kadar zeki biri olduğunu istanbulun fetih hazırlıkları süresince de ortaya koymuştur. dönemde henüz öngörülememiş olan güçlü surların büyük toplarda yıkılabileceğini öngörmüş ve toplar döktürmüştür. gemileri karadan yürütme olayı ise bambaşka bir boyuttur. sanılanın aksine bu gemiler hazır şekilde bir kıyıdan alınıp diğer bir kıyıdan haliçe indirilmemiştir. hazırlık döneminde haliç'e bakan tepedeki ormanlık alanın içinde küçük boyutlu olarak imal edilmiş, ve savaş devam ederken kısa bir güzargah ile haliç'e indirilmiştir. savaşın gidişatında küçük ve silah donanımları kısıtlı olduklarından askeri anlamda hiç bir işe yaramamışken, şehri savunanların psikolojik olarak dağılmalarına olanak sağlamıştır. bunu öngörebilmek ise ciddi bir zekaya sahip olduğunu göstermektedir. istanbulu aldığında ise bir başka zeka örneği olarak istanbul fener rum patrikhanesini lağvetmemiş aksine ekümenik ilan ederek hristiyan ortadoksları kendi himayesinde tutmuş böylece olası birleşme şanslarını ortadan kaldırmıştır. bunun dışında bizans döneminde kapatılan ermeni klisesini tekrar açmış istanbul'a binlerce yahudi getirerek bu cemaatleri de kontrolde tutmayı başarmıştır. ciddi güce sahip beş altı aile tarafından yönetilen osmanlıyı tekeline almış ve merkezi otoriteyi güçlendirmiştir. bu yaptıkları ile zeki biri olduğu ortada net olarak durmaktadır.
osmanlı devletinin en zeki padişahları fatih sultan mehmet,kanuni sultan süleyman, yavuz sultan selim,4. murat,söyleyebiliriz.