xix. 100 yılının ortalarında dünya güç dengesinde giderek daha önemli bir devlet olarak ortaya çıkan çarlık rusya sı komşu olduğu osmanlı devleti topraklarını genişleme alan olarak kabul etmiş ve osmanlı devleti aleyhine güneye ve güney batıya yayılma çabası içine girmiştir. nitekim yunanistan’ın osmanlılardan ayrılarak bağımsız olması büyük ölçüde rusya’nın bu politikasının sonucudur rusya’nın bu politikasının başta gelen unsurlarından biri de osmanlı hıristiyanlarının hamisi olmaktır . bu ise rusları ortodoks rumların yanı sıra gregoryan ermenilerle de ilgilenmesek etmektedir. rusya batıda balkanlara nüfuz etmeye çalışırken doğuda kafkasya’ya inmek tedir. bu gelişme sonucunda kafkasyadaki eçmiyazin ermeni kilisesi rus tesiri altına girmeye başlamış hatta katolikos nerses 60.000 kişilik bir ermeni kuvvetinin başında 1827-28 rus iran savaşına ruslar safında katılmıştır. rusların osmanlı ermenilerini sızmaya çalışması da eçmiyazin kilisesi aracılığı ile olmuş ve 1844 ben itibaren istanbul ermeni patrikhanesi nde ki eçmiyazin katolikosunun adı anılmaya başlanmıştır. osmanlı hıristiyanlarının hamisi olmaya niyetlenen yalnız rusya değildi. ingiltere ve fransa’da osmanlı ermenilerini protestanlık ve katolikliğe kazandırmak amacıyla girişimlerde bulunuyorlardı. bunda başarılı olmaları üzerine 1830 da istanbul’da ermeni katolik kilisesi 1847 de protestan kilisesi kurulmuştur. toplumsal düzenin batı modelinde yeniden örgütlenmesi anlamına gelen 1856 islahat fermanım müslümanlarla gayrimüslimlerin aynı statüye getiriyor ve gayrimüslimlerle tanınmış bulunan ayrıcalık ve ruhani muafiyetleri de bu nedenle son veriyordu. bu ferman üzerine ermeni patrikhanesinınce hazırlanan ermeni milleti nizam nağmesi osmanlı hükümetine sunulmuş ve 29 mart 1862’de onaylanarak yürürlüğe girmiştir. nizamname ile ermeni toplumunun iç işlerini görüşmek üzere 140 üyelik bir meclis kurulmuştur. islahat ferman rusya’nın yanı sıra ingiltere ve fransa ile ermenilere daha çok ilgilenmeye sevk etmiş bu ise rusya’nın ermenilere ilgisini yoğunlaştırmasına sebep olmuştur. batılı devletlerin ermenilere duydukları sempatinin temelinde kendi emperyalist çıkarları ve nüfus mücadeleleri yatmaktadır. 1877’de ve 1878’de osmanlı rus savaşı sona ererken istanbul ermeni patriği nerses eçmiyazin katolikosluğu aracılığıyla rus çarında rusya’nın doğu anadolu’da işgal ettiği toprakları osmanlılara geri vermemesini istemiş bununla da yetinmeyerek savaşın sonunda ayestefanostaki rus karargahına gidip grandük nikola ile görüşmüş ve doğu anadolunun ruslar tarafından ilhakını bu olmazsa bölgeye bulgaristana olduğu gibi özerklik verilmesini buda mümkün değilse bölgedeki ermeniler lehine ıslahat yapılmasını ve bu ıslahat tamamlanana kadar rus ordusunun geri çekilmemesini talep etmiştir. patriğin son talebi ruslarce kabul edilmiş ve ayastefanos anlaşmasına 16. madde olarak girmiştir. doğu anadolu’daki rus işgali rusya ya osmanlı ermenilere üzerindeki etkisini arttırma olanağı sağlamış.