saltuklular beyliği: 1072 yılında kurulup 1202 yılında sona ermiştir. anadolu'da kurulmuş olan ilk türk beyliğidir. kurucusu ebu kasım saltuk bey'dir. kurulduğu yer ise erzurum'dur. mama hatun saltukulularda yaşamış olan kadın hükümdardır. danişmenlilerle birlikte haçlılara karşı mücadele edilmiştir. artuklular ile beraber gürcistan'a karşı mücadalelerde bulunmuşlardır. saltuklular'a anadolu selçuklu hükümdarı rükneddin süleyman şah son vermiştir. saltuklular beyliği'nden kalan önemli eserler ise şunlardır:
- mama hatun türbesi
- üç kümbetler
- kale camisi
- tepsi minare
- ulu cami