hızır (a.s.) hz. mûsâ döneminde yaşayan, kendisine ilâhî bilgi ve hikmet öğretilen kişidir. arapça kaynaklarda hadır (hadr, hıdr) şeklinde yer alan ve arapça menşeli olduğu kabul edilen kelime türkçe’de hızır ve hıdır biçiminde kullanılmaktadır.hızır (a.s.) hz. mûsâ döneminde yaşayan, kendisine ilâhî bilgi ve hikmet öğretilen kişidir. arapça kaynaklarda hadır (hadr, hıdr) şeklinde yer alan ve arapça menşeli olduğu kabul edilen kelime türkçe’de hızır ve hıdır biçiminde kullanılmaktadır.hadır “yeşil, yeşilliği çok olan yer” mânasındaki ahdar ile eş anlamlıdır. bu mânadan hareketle hadır kelimesinin özel isimden ziyade lakap ve sıfat olarak kabul edildiği söylenebilir. nitekim bazı kaynaklarda hızır’a bu ismin, kuru yerde oturduğunda altından otların yeşerip dalgalanması (buhârî, “enbiyâ”, 29), cennet pınarından içtiği için bastığı her yerin yeşile bürünmesi (makdisî, iii, 78) sebebiyle verildiği kaydedilmektedir.bazı i̇slâmî kaynaklarda hızır’ın asıl adı ve soyu hakkında bilgi verildiği görülmektedir. sıhhatleri tartışmalı olan rivayetlere göre hızır, hz. âdem’in çocuklarından kābil’in oğlu hazrûn veya hz. nûh’un oğlu sâm’ın torunlarından belyâ b. melkân yahut hz. i̇shak’ın torunlarından hazrûn b. amâyîl’dir. bunun yanında onun hz. hârûn’un soyundan geldiği, isminin hadır b. âmiya veya hadır b. fir‘avn olduğu yahut kur’an’da adı geçen i̇lyâs veya elyesa‘ın hızır’ın kendisi olduğu öne sürülür (ebû hâtim es-sicistânî, s. 3; makdisî, iii, 77; i̇bn kesîr, i, 295; diyarbekrî, i, 106). bazı kaynaklarda ise annesinin rum, babasının fars olduğu kaydedilir (i̇bn kesîr, i, 299; diyarbekrî, i, 106-107).i̇bn kesîr, i̇slâmî kaynaklarda hızır’ın gerçek adı olarak gösterilen belyâ b. melkân’ın aslında kitâb-ı mukaddes’teki i̇lya’dan bozma olduğunu belirtmiş (el-bidâye, i, 299), bu görüşe dayanan a. j. wensinck ve a. yaşar ocak gibi araştırmacılar, hızır’ın asıl adının i̇lya’nın arapçalaşmış şekli olan belyâ olabileceğini ileri sürmüşlerdir. ancak başta kur’ân-ı kerîm olmak üzere hadis, tefsir ve tarih kitaplarında yer alan hızır ve i̇lyâs tasvirlerine göre i̇lya ile i̇lyâs aynı, hızır ile i̇lyâs farklı kişilerdir; ayrıca bunların birlikte hareket ettiklerine dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.buna göre halk kültüründeki hızır-i̇lyâs beraberliğini ifade eden hıdrellez telakkisinin sağlam bir temele dayanmadığı ortaya çıkar.hızır telakkisi nusayrîler başta olmak üzere aşırı şiîler (gāliyye), yezîdîler ve dürzîler arasında önemli bir yere sahiptir. kur’an ve sahih hadis kitaplarında anlatılan hususlara zamanla birçok hurafe ve mitolojik unsurun eklendiği, bunun sonucunda birbiriyle ve i̇slâm inancıyla çelişkili yorumların ortaya çıktığı görülmektedir. bu yeni unsurların genişleyen i̇slâm coğrafyasında yerli kültürlerden kaynaklandığı, meselâ yahudilik’teki elijah ve hıristiyanlık’taki saint george (circîs) inançlarının halk kültürünün oluşmasında etkili olduğu söylenebilir.
hızır as için bir çok rivayet vardır ama aslını kimse bilmiyor.
bu düşüncelerden bir kaç tanesi şöyle:
eskilerde yaşamış bir yolculuk sırasında keşf ve keramet sahibi olmuş mübarek bir alimdir diye söyleniyor.
hatta hızır as çok görmek isteyenlerle bir bir şekilde tesadüfen farklı bir kılıkla yani gündelik bir kılıkla gürüldüğü söyleniyor bunların çok örnekleri var şöyle:
adamın biri hızır as ile görüşmek istiyor camide çok dua ediyor hergün hergün o kadar çok istiyor ki bir gün cami çıkışı sabah namazı bu yaşlı bi ihtiyar adama soruyor ne bekliyosun diye o ise diyor adam ise diyo ben hızırı bekliyorum ya gelmez diyor ihtiyar sonra gitmeye başlarken adam olsun beklerim diyor tabi ihtiyar gidiyor arkasındansa yürüdüğü yerlerde yeşil ot oluyor ihtiyar gider adam anlar ki o adam hızır ama iş işten geçer.
başka bi deyişle hızır as rivayetlerde peygamber olduğunu söylüyorlar.
bi başkaları ise hala zor durumda kalanlara yardım ettiğini yani ölmeyip başka bir zaman boyutunda yaşadığını savunanlar var.
hz hizir aleyhisselam manevî alemde yaşayan bir zattır genelde peygamberler ve büyük evliyalarla iletişim halinde olmuştur. hz musa aleysilamla kıssaları vardir.
illahi ve hikmetti öğreten kişidir
arapca kaynaklardan hadır hıdır şeklinde kabul edilen türkçede hızır ve hıdır anlamına gelir.