samsun güzel şehirlerimizden biri olmakla beraber tarihi açıdan da ilgi çeken şehirlerimizin başında gelmektedir. en önemlisi 1919 yılının 19 mayısında bandırma adlı vapurun getirdiği bir yolcu kurtuluş savaşı'nın ilk filizleri i burada başlatacaktı. bu da mustafa kemal'den başkası değildi.
eski adı amisostur. kelimenin ne anlama geldiği tam olarak bilinmemektedir. hatta yunanca bir isim mi yoksa anadolu kökenli bir isim mi olduğu bile tartışma konusudur.
samsun'da yaşayan ilk insanların gaskalar olduğu tarihi kazıların verileri ile ortaya konmuştur. gaskalar zamanla hititlerin topraklarına dahil olup asimile olmuşlardır. dolayısıyla samsun dabir hitit şehri olmuştur. hititler de frigler tarafından yıkılmış ve samsun'a sahip olmuşlardır.
samsunda amazon bir topluluğun yaşadığı, kadınların kendi şehirlerine erkekleri sokmadığını söyleyen tarihçiler vardır. amazonların çarşamba ve terme ovasında yaşadığı tahmin edilmektedir.
friglerden sonra kimmerler, daha sonra da persler bölgeye hakim olmuştur. persler lidyalılarla savaştıktan sonra şehre sahip olmuşlardır ancak pers kralı yerini beğenmeyince 3 kilometre kadar uzakta yeniden inşa ettirmiştir. sonradan bu ikinci şehir, "kara samsun" olarak anılacaktır.
makedonya kralı büyük iskender persleri yenince makedonyalılar bölgeye yerleşmiştir. m.ö. 64 yılında ise amisos şehri romalıların eline geçmiştir. romalılar döneminde ticaret hızla gelişmiştir burada. ticaret sayesinde hızla zengin olmuştur halk. ardından hıristiyanlık yayılmıştır.
amisos şehri, anadolu selçuklu hükümdarı 2. kılıçaslan tarafından fethedilince ilk defa türklerin yurdu olmuş oldu. yıldırım bayezıd zamanında da osmanlı devletinin eline geçmiştir. önce idaresi macar kralının müslüman olan oğluna verilmiştir. ancak timur ile yıldırım bayezıd arasında 1402 yılında yapılan ankara savaşında yıldırım bayezıd yenilince timur samsun'u yağmalamış, büyük tahribat oluşturmuştur.
çelebi mehmet tarafından tekrar ele geçirildiğinde, bölgedeki hıristiyanlar kara samsunu yakarak gemilerle ayrılmıştır. diğer eski samsun bölümü ise isfendiyaroğullarından savaşsız olarak alındı.
evliya çelebi ve katip çelebinin eserlerinde samsun hakkında bilgiler mevcuttur.