çanakkale savaşının sonuçları
-mustafa kemalin askeri bir deha olduğu dünyaca anlaşıldı.
-yardım alamayan çarlık rusyanın yıkılışı hızlandı
-savaşın süresi uzatıldı
-bulgaristan ittifak devletlerinin yanında savaşa katıldı. böylece almanya ile osmanlı devleti arasında kara bağlantısı sğlanmış oldu
500 bin civrı insan öldü
uyari
çanakkale savaşında lise ve üniversitede okuyan binlerce gencimiz vatan savunması uğruna şehit olmuş bu da cumhuriyet dönemde eğitim sorunlarının yaşanmasına neden olmuştur.
hicaz-yemen cephesi
türk ordusu cephede kutsal yerleri (mekke ve medine ) korumak için ingilizler ve onlarla iş birliği yapan mekke emiri şerif ile savaşmak zorunda kalmıştır. bu cephede yaşanan arap ihaneti halifeliğin etkisinin iyice azaldığını göstermektedir.
irak cephesi
bu cephede ingilizlerin amacı şunlardır;
1. kuzeye doğru çıkarak rusya ile birleşmek
2. uzakdoğu ticaret yollarını güvenlik altına almak
3. türklerin ve almanların iran üzerinden hindistana olası saldırısını önlemek ve ırak petrol yataklarını ele geçirmek.
irak cephesi türklerin lokal başarılarına rağmen ingiliz üstünlüğüyle sona ermiştir.
filistin-suriye cephesi
ingilizlerin süveyş ve ırak cephelerinde yenilen osmanlı devletini bu bölgeden çıkarmak istemeleri üzerine açtıkları cephedir.
bu cephede mustafa kemal 7. ordu komutanı olarak görev yapmış başrılı savunması ile ingilizleri halep önlerinde durdurmayı başarmıştır.mondros ateşkes anlaşmasının imzalanmasıyla birlikte mustafa kemalin istanbula dönmesi istenmiş mustafa kemalin suriyeden ayrılmasından sonra suriye toprakları ingilterenin eline geçmiştir.
savaş devam ederken itilaflar arasında gizli antlaşmalar imzalanmıştır. gizli antlaşmaların imzalanmasındaki amaç osmanlı devletini patlaşmak ve savaştan sonra kendi aralarında çıkabilecek anlaşmazlıkların önüne geçmektir.
gizli antlaşmalarda ingiltere osmanlı devletine karşı isyan etmeleri halinde araplara savaştan sonra büyük arap krallığının kurulacağını vaat etmiş ancak savaştan sonra bu vaadini yerine getirmeyerek arap topraklarınd manda - himaye yünetimi kurulmuştur.
gizli antlaşmalarda italyaya verilen batı anadolu ve çevresi savaştan sonra ingiltere tarafından yunanistana bırakılmıştır. ingilterenin bu politikası sönürgelerine giden yolda güçlü bir devletin olmasını engellemek amacına yüneliktir.
savaşın sona ermesi
abd 1. dünya savaşı başlarında tarafsızlığını ilan etmişti. ileriki süreçte itilaf devletlerine yaptığı silah ve cephane satışlarıyla tarafsızlığını bozmuştur. almanyanın bu durumundan rahatsız olması ve amerikan ticaret gemilerine saldırması üzerine abd itilafların safında savaşa girmiştir.
abd nin 1917 yılında itilaf devletlerinin yanında savaşa girmesiyle birlikte dengeler değişmiş almanya avusturya- macaristan imparatorluğu bulgaristan ve osmanlı devleti ateşkes imzalayarak savaştan çekilmek zorunda kalmıştır. diğer yandan abd başkanı wilson savaşı sona erdirmek ve dünyada barışı sağlamak için on dört maddeden oluşan wilson ilkelerini yayımlamıştır.
taarrz cepheleri
-kafkas
-kanal cephesi
savunma cepheleri
-suriye filistin cephesi
-ırak cephesi
-çanakkale cephesi
-yemenn hicaz cephesi
müttefiklerine yardım ettiği cepheler
-galiçya cephesi
-romanya cephesi
-makedonya cephesi
kafkas cephesi
osmanlı devletinin almanyadan satın aldığını açıkladığı yavuz (goben) ve midilli (breslav) gemileri rus limanlarını bombalayınca ruslar osmanlı topraklarına saldırdılar. bunun üzerine enver paşa komutasında büyük bir türk ordusu mevsimin kış olmasına rağmen karşı sldırıya geçti
saldırıdaki amaç
*orta asya türkleriyle birleşmek (turancılık)
*bakü petrollerini ele geçirmek
*iran ve afganistan üzerinde hindistana geçerek buradaki müslümanları ingiltere ye karşı isyan ettirmek
*elviye-i selase yi ( kars ardahan batum) geri almaktır.
ancak ağır kış şartlarından dolayı osmanlı ordusunuun yaklaşık 60000i sğuktan donarak şehit olmuş askerin üzerindeki yazlık kıyafetler yolları karla kaplı olması felaketi getirmiştir. (sarıkamış faciası). bu gelişmeden sonra ruslar karşı saldırıya geçerek ;erzurum erzincan muş bitlis ve trabzonu işgal ettiler. çanakkale savaşından sonra kafkas cephesinde görev alan mustafa kemal muş ve bitlisi işgalden kurtarmıştır.
eki 1917de rusyada yaşanan bolşevik ihtilali sonucunda çarlık rusya yıkılmış yerine sovyet rusya kurulmuştur. yeni yönetim savaş karşıtı bir politika izleyerek. brrst litowsk antlaşması ile savaştan çekilmiştir. bu antlaşmayla. kars ardahan ve batum osmanlı devletine geri verilmiştir. ancak savaştan sonra galip devlet statüsünde olan itilaf devletleri bu antlaşmayı kabul etmiştir.
uyarı
kafkas cephesinde ruslarla işbirliğine giren ermeniler hakkında savaş alanı dışında olan suriye ve lübnan topraklarına gönderme kararı alınmıştır. bu amaçla sevk ve iskan (techir) kanunu çıkarılmıştır. ermenilerin göç ettirilmesi ile birlikte osmanlı devleti çeşitli önlemler almıştır. önce kimsesiz çocuklar yetimhanelere ve ve ekonomikk durumu iyi olan ailelere verilmiş geri dünüş izni ile bu çocuklar tekrar yakın akrabalarına teslim edilmiş. göç sırasında aşiretlerin eşkıyaların saldırılarına karşı geniş önlemler alınmış ve görevlerini kötüye kullanan resmi görevliler yargılanarak çeşitli cezalar çarptırılmışlardır. yol boyunca ermenilerin bütün ihtiyaçları devlet tarafından karşılanmıştır. ermenilerin büyük bir bölümü suriye ve lübnana ulaşmıştır. ancak göç esnasında salgın hastalıklar ve çeşitli eşkıya saldırılarından dolayı bazı ermeniler hayatını kaybetmişlerdir.
kanal cephesi
bu cephede itilaf devletlerinin amacı şunlardır;
1. osmanlı devletini savaş dışı bırakmak
2. ekonıçomik bunalıma giren rusyaya yardım götürerek savaşın içinde tutmak
3. balkanlarda yeni bir cephe açarak itilaf devletleri arasındaki bağlantıyı koparmak
4. balkan devletlerini kendi yanlarında savaşa koymak
itilaf devletleri 18 mart 1915 te donanlamalarıyla ağır bir yenilgi aldıkar. geliboluya yaptıkları çıkarma sonucunda da mustafa kemal karşısına arıburnu conkbayırı anafartalara başarısız oldular