karahanlı hükümdarı nasır bin ibrahim tarafından buhara ve semerkand arasında inşa edilmiştir.
arkeolojik olarak incelendiğinde kare şeklinde bir camidir. ribat denilen bildiğimiz günümüz camilerine verilen isimdir.
ribat-ı melik kervansarayı, 1. yüzyılda şems-ül mülk unvanı ile tanınan karahanlı hükümdarı nasır bin ibrahim tarafından, buhara-semerkand arasında malik bozkırında kermin yakınlarında inşa ettirilmiştir. yapılan arkeolojik kazılarda, yapının 11. yüzyılda karahanlılar zamanında şems-ül mülk döneminde inşa edildiği ve arslan han döneminde 12. yüzyılda önemli değişikliklere uğradığı düşünülmektedir.
ribat-ı melik’in mimari yapısı, dıştan 91 x 91 m, içten 86 x 86 metre ölçülerinde, kare planlı bir yapıdır. yapı güney ve kuzey olmak üzere iki bölümden meydana gelmektedir. yapıya giriş, güney bölümde yer alan portalden sağlanır. 15 m yüksekliğindeki portal oldukça abidevi bir biçimdedir. güney bölüm, üç ana birimden oluşmaktadır. portalden girildiğinde ortada uzun bir geçit yer alır. bu geçitin batı ve doğusunda birer avlu yer almaktadır. merkezdeki geçit 20.20 x 36.60 m ölçüsündedir. avlular ise kare planlı olup 37.90 x 32.10 m ölçüsündedir. portalin hemen arkasında uzanan geçitle kuzey bölümüne ulaşılmaktadır. kuzey bölümüne bir kapı ile geçilmektedir ve kuzey bölümü de temel olarak üç ana kısımdan oluşmaktadır. ortada bulunan kare planlı bir avlu, 47.50 x 47.50 m ölçüsündedir. bu avlunun batısında ve doğusunda dikdörtgen planlı birer avlu daha yer almaktadır. kuzey bölümünde, etrafı mekanlarla çevrilmiş olan merkezdeki avlunun ortasında, 22.50 x 22.50 m ölçüsündeki kare alanda, sekizgen bir alan yaratan çiftli sütunlar yerleştirilmiştir. bu alanın ortasında da sekizgen planlı bir set yer almaktadır. bu bölümün, 18 m çapında kubbe ile örtülü olabileceği düşünülmektedir. bu kubbeli kısmın, 12. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir. son kazı ve araştırmalarda ribat-ı melik kervansarayının asıl mekanını örten 18 metre çapındaki büyük kubbesinin plan sistemi çizilerek çıkarılmıştır. bu kısım taht-kabul salonu olarak kullanılmış olabilir.
ribatlar şehrin göbeğine kurulmuş, bugünkü camii diyebileceğimiz yapılardır. ribatlar halkın ulaşabileceği yerlere kurulmuştur. çünkü hem ülkenin güvenliğini sağlamak amacıyla, hem ticaret için gelen tüccarlar ile konuşmak amacıyla, burada bulunan adamlar görevlidir. dinin yayılma yeridir ribatlar buradaa yine din yayma çalışmaları birini tanıtma çalışmaları yapılır. türk islam devletlerinde görülen bir yapıdır ribatlar. eski türk devletlerinde dindiye bir şey yoktu çünkü din yayılmamıştı din ortaya çıkmamıştı.