avrupa’nın roma imparatorluğunun yıkılışından itibaren kaydetmiş olduğu gelişmeyi incelemeden ve göz önünde bulundurmadan osmanlı devleti’nin 17. yüzyılda yaşadığı buhranı anlamak ve kavramak mümkün değildir. avrupa, 11. yüzyılda kuvvetli siyasi birliğin bulunmadığı derebeylikler görüntüsünden, 14. yüzyıldan itibaren hızla kurtularak merkezileşmeye başlamıştır. mutlak hükümdarlık rejimlerinin güç kazanmasıyla birlikte, 16. yüzyılda, avrupa’da sömürgecilik hareketi başlamış ve osmanlı yönetimince asla benimsenmeyecek olan bu yöntem avrupa’ya büyük zenginlik getirmiştir. kilisenin birliğinin sarsılmasıyla birlikte yaşanan reform ve rönesans devirleri, 17. yüzyıldan itibaren aydınlanma çağına girilmesine; bilim, teknoloji, felsefe ve kültür alanında avrupa’nın büyük aşamalar kaydetmesine yol açmıştır. teknolojik gelişmelerin nimetlerini askerî alanda toplayan ve sömürgelerden elde edilen gelirlerle hazinelerini dolduran avrupalı devletler, 17. yüzyıldan itibaren doğu’nun büyük imparatorluğu osmanlılara karşı büyük bir avantaj elde etmiştir. osmanlı devleti ise rakiplerinin sağladığı bu gelişmeler karşısında rekabet edemeyerek eski iktisadi ve askerî gücünü kaybetmeye başlamıştır. bu durum, devlet teşkilatında ve sosyal hayatta da bozukluların baş göstermesine yol açmıştır. avrupa’daki gelişmelere paralel olarak yaşanan bu buhranının sebeplerini şöyle sıralamak mümkündür:
1. avrupa’nın kuvvetli merkezî hükûmetler kurması, sömürgecilik yoluyla zenginleşmesi ve bilim, teknoloji, felsefe ve kültür alanında büyük gelişmeler kaydetmesi.
2. coğrafi keşiflerle ipek yolu gibi osmanlıların hâkimiyetindeki eski ticaret yollarının önemini kaybetmesi.
3. hanedan ve devlet adamlarının iyi yetişmemiş olması.
4. merkezî otoritenin zayıflaması ve iltizam sistemine geçişle birlikte mültezimlerin (vergi tahsildarları) köylü üzerindeki baskıyı artırması üzerine yoksulluk ve isyanların artması. (celali isyanları vb.)
5. yeniçeri ocağı’nın ve askerlik teşkilatının bozulması, savaşta elde edilen ganimetlerinin azalması.
6. devletin sınırlarının genişlemesiyle birlikte merkezî otoritede yaşanan sorunlar.