0

rusya'nın yıkılması avrupalı siyasetçiler tarafından sağlanmıştır.1917'de şubat ayında ihtilal olmuştur rusya müslümanları bu duruma çok sevinmiştir. müslümanlar bu durumdan faydalanmak istemiştir. kendi özerkliklerini kurmak istiyorlardı. bağımsız bir yaşam yaşamak istiyorlardı. moskova'da yapılacak olan müslüman kongresi'ne mayıs ayında bütün rusya müslümanları çağırıldı geçici bir merkez bürosu oluşturuldu.zeki velidi necip kurbangaliyev, bu büronun üyeliklerine seçildiler. ve ayrıca bir yayın organı da çıkarıldı. bu toplantıda fikir ayrılıkları konuşuldu. başkanlar ve üyeler rusya'nın tek bir devlet olmasını istediler. federasyon olmasının fikri çok önemsenmedi, federasyon fikri müslümanları parçalayacağı düşünüldü. müslümanların birliği yerine kazanlık, kazaklık, başkurtluk, azerbaycanlık gibi hislerin doğacağını ifade ettiler. ve bir birlik olması gerektiğini belirttiler. azerbaycan, türkistan bozkır bölgesinden federalist düşünceye sahip birçok temsilci moskova kongresi'ne getirildi. türkistan'da ruslar teşkilatlandı,müslümanlara göre çok hızlı oldu bu durum.ruslar şubat devriminden sonra rus işçi temsilciliğini kurdular.bu teşkilat çarlık rusyası döneminde atanan türkistanlı valiyi görevden aldı. yönetim organlarını feshetti. rusya geçici hükümeti türkistan ve bozkır valiliklerini fesetti. genel kongre de en çok tartışılan konulardan biri türkistan'ın yönetim meselesi ve rusya'nın yönetim meselesiydi. kongrede maletski, yerli halkların sadece topluluk oluşturması olduğu gibi bundan sonra da ülke idaresinde temsili güçleştirecetir dedi. zeki velidi togan ise hürriyet devri'nin geldiğini seçim hukukunun hiç kimseden alınamayacağını ifade etti, devlet idaresinin cahil insanların eline geçecek korkusunun yersiz olduğunu belirtti, cahil insanların eğitileceğini, tahsil eğitim öğretim şartı getirilebileceğini söyledi. müslüman aydınlar türkistan müslüman kongresinde isteklerini tek tek belirttiler. ifade ettiler. kongrenin konuşulan maddeleri rusya'nın gelecekteki devlet şekli ile ilgiliydi, türkistan'ın rusya yönetim şekli içindeki yeri ile ilgiliydi,topraklar ve göçmen meselesi ile ilgiliydi. programı zeki velidi tarafından yazıldı. en çok tartışılan konu rusya'nın şubat ihtilalinden sonra devletin yeni yönetim şeklini belirlemesi ve türkistan'ın bu yönetim içindeki yeri olayının çözümlenmesiydi. rusya'nın yeni yönetim şekli demokratik cumhuriyet olmasını herkes istiyordu. türkistan'ın muhtariyeti meselesi konuşuluyordu. rusya hükümetinin türkistan'da özerk yönetim kurulmasını sağlamaya çalışıyorlardı. onlara göre böyle bir isteği rusya'ya söylemek rusya'ya savaş açmak demekti. sonunda federasyon fikri kabul edildi. parlamentoya ve belediyeye çoğunluğun seçeceği kişiler getirildi. türkistan müslüman merkez şurası kuruldu. müslümanlar arasında bir güç birliği oluşturulmak isteniyordu. müslüman kongresi türkistan'ın halkının problemlerini sorunlarını siyasi bir organizasyon toplayıp dile getirip önemli kararlar almaya çalıştılar.