gazel, divan edebiyatın en yaygın nazım şeklidir. kelime anlamı kadınlar için söylenen güzel söz demektir. arap edebiyatından kaynağını alır. ama arap edebiyatında kasidenin bir bölümü olarak tegazzül adı ile kullanılmıştır. fars edebiyatında müstakil bir nazım şekli olarak geçmiştir. oradan da türk edebiyatına gelmiştir. arap edebiyatında cahiliye döneminde, kadınlardan söz eden veya nesip anlamında her şiir için tegazzül kelimesi kullanılmıştır. islamiyetle beraber bu tür sözleri söylemek makbul sayılmamıştır. emeviler döneminde bedevi ve şehirli 2 grup şair tarafından değişik şekillerde ele alınmıştır. bedevi şairler temiz ve ulvi aşk duygularını dile getiren uzr-i bedevi gazel yazmışlardır. şehirli şairler, şehir hayatına bağlı maddi aşkı dile getiren hadari-hissi gazel yazmışlardır. iran ve türk edebiyatında kullanıldığı anlamı ile bir gazel türü araplarda yoktur. fars edebiyatında gazel klasik şeklini tam anlamıyla fars edebiyatından almıştır. farslar kasidenin aşk, şarap ve kadından bahseden bölümlerini işleyip geliştirmiş ve gazel nazım şeklini ortaya çıkarmışlardır. farsça ilk gazel söyleyen kişi şehidi belhi'dir. sadi ile günümüzdeki olgun ve mükemmel şeklini almıştır.hafız ile doruğa ulaştı,iran'da hızla yayılmıştır.türk edebiyatında batı türkçesi ile bilinen ilk gazel mevlana'ya ait mülemma gazeldir. sonra sultan veled in doğu türkçesi ile yazdığı mülemmadır. gerçek anlamda lirik gazellerde hoca dehhani de karşımıza çıkar. yunus emre'nin de aruzla söylenmiş gazelleri vardır. daha sonra birçok usta yetişmiştir. necatibey, tacizade cafer, mesihi, zati,fuzuli, baki gibi. gazellerin ilk beyti birbiriyle kafiyeli,diğer beyitlerin ilk mısrası serbest,2. mısraları ilk beyit ile kafiyelidir, aa, ba, ca şeklindedir. gazelin ilk beytine matla,son beytine makta, en güzel beytine şah beyit/beytül gazel denir. şairin mahlasının geçtiği beyte mahlas beyti ya da tahallüs adı verilir. mahlas beyti illaki gazel'in son beyti olacak diye bir kaide yoktur. makta beytinden önce de söylenebilir.genelde gazeli bitirmeden birkaç beytönce söylenir.musammat gazel iç kafiyenin olmasıdır.matladan sonraki beyitlerde mısra ortalarının 1.mısra ile kafiyelendği gazellerdir. her mısrasında aks sanatı yapılmış gazellere, mükerrer gazel denir. mahlas beytindan sonra bir kişiyi övmek için birkaç beyit eklenen gazellere müzeyyel gazel denir. eklenen beyitlere zeyl adı verilir. iki şairin bir mısra ya da beyti beraber söyledikleri gazele müşterek gazel denir. arapça,farsça,türkçe,rumca ya da diğer dillerden iki üçü ile yazılan gazeller mülemma gazeldir. gazelde eski türk edebiyatın temel özelliklerinden parça güzelliği yani beyit güzelliği vardır.gazelde beyitler kafiye ve vezin bakımından birbirine bağlanmış durumdadır.anlamları bakımından birbirine bağlanmışsa bütün halinde bir konuyu ele alıyorsa,bu tip gazellere yek ahenk gazel denir. bir gazelin bütün beyitleri aynı güç ve güzellikteyse, böyle gazelleri yek avaz gazel denir.beyitler 5 veya 15 beyit arasında değişir.
gazel nazım biçimi bir edebiyat terimidir. il beyitinin mısraları birbiriyle diğer beyitlerinin ikinci mısraları ise kafiyeli, aynı vezinle söylenmiştir.
beş beyit ile dokuz beyit arasında şiirlerin yazıldığı biçimlerdir. 15 beyite kadar çıkan gazeller az da olsa görülür. dört beyitli gazeller ise çok azdır.
dört beyitli gazeller eksik gazel olduğu için bunlara gazel-i na-tamam denmektedir.