kurtuluş savaşı'nın çeşitli cepheleri cephe gerisi savaş öncesi örgütlenmeler ve kuvayi milliye'nin oluşması kalkınma için verilen mücadele cumhuriyet dönemi romancıların işledikleri başlıca konulardır böylece cumhuriyetle birlikte başlayan toplumcu gerçekçi roman anlayışını yanı sıra kimi köhneleşmiş kurumları acımasızca eleştiren bir roman anlayışı da kendiliğinden oluşmuştur toplumcu gerçekçi çizginin halide edip'in ateşten gömleği ile başladığı söylenebilir reşat nuri'nin çalıkuşu romanı barış dönemi kuvayi milliye dizisini temel alır idealist bir öğretmenin istanbul'u terk edip anadolu'ya girişi ve taşra insanlar ile bütünleşmesini işler yakup kadri karaosmanoğlu'nun ankara romanı başkent ankara'da sivil yaşamın örgütlerin işini anlatırken toplumcu gerçekçi çizginin biraz idealizmi edilmiş örneğini verir eleştirel gerçekçi çizgide yazılmış romanların gelişimi iki ayrı yönde oluşmuştur bunlardan biri yeni türkiye cumhuriyeti'nin oluşumunu ve gelişimini desteklemek amacıyla osmanlı kalıntısı kim kurumların tasfiyesini isteyen eleştirel bir yaklaşımdır yakup kadri'nin bir dönemin kültürel değişiminin sergilendiği kiralık konak tekke ve zaviyelerin eleştirildiği nur baba gene belli bir dönemdeki sosyal yapının el ele alındığı hüküm gecesi ve son dönem osmanlı aristokrasisinin yozlaşmasını yansıtıldığı odom ve gomorra romanları bu çizginin tipik örnekleri sayılabilir halide edip'in vurun k****** ve reşat nuri'nin yeşil gece romanı da bu bağlamda değerlendirilebilir eleştirel gerçekçi çizginin iki tür örnekleri ise cumhuriyet döneminde devrimin tam anlamıyla oturmadığı kimi kurumlara veya doğrudan doğruya sosyal yapı yönelik eleştirilerin yapıldığı romanlar oluşturur bunlar arasında en ilginci yakup kadri'nin anadolu'nun ihmal edilmiş dinin sorumluluğunu aydınları yükleyen yaban romanı iğdır hali ed1000 kalp ağrısı ve zeyno'nun oğlu adlı romanlarında ilk kez doğu insanı bir aşk macerası çerçevesinde de olsa romana sokar reşat nuri'nin insan ilişkilerini bürokrasinin durumunu toplumsal yapıyı eleştirdiği romanları da bu bağlamda sayılabilir