ilk türk islam devletlerinde ordu yani askeri teşkilat şöyleydi:
kara kuvvetleri: emir'ül umera
deniz kuvvetleri: melikül sevahil
gulaman-ı saray: küçük yaştaki gayrimüslim erkek çocuklarının bir kısmının türk islam kültürü ile yetiştirilerek kendilerinden asker ve bürokrat olarak faydalanılmıştır. devşirme işleminin yapıldığı yere gulamhane denirdi.
türk ve müslüman olan kişilerden oluşan ikta ordusuna denge sağlansın diye gulam sistemi oluşturulmuştur. gulam sarayındakiler bistegani adlı maaş alırlardı.
gulam sistemini ilk uygulayan karahalı devletidir.
saray, başkent ve hükümdarı korur.
hassa ordusu: türk ve müslüman olan kişilerden oluşan saray ordusudur. sutlana baplı askeri birliklerdir. yaptıkları hizmetin karşılığında kendilerine ikta toprakları geliri tahsil edilmiştir.
ikta ya da sipahi ordusu: devlet savaşlarda başarılı olan komutanlara ödül olarak ele geçirilen toprağın bir kısmının gelirinin tahsis etmiş ve onu fethedilen yere idareci olarak atanmıştır. hazineden para çıkmadan oluşturulan bir birliktir. taşra ordusunun temelidir. ikta ordusu ilk olarak büyük selçuklu devleti daha sonra harzemşahlar ve anadolu selçuklu devleti kullanmıştır.
türkmenler: orta asyadan batıya göç eden türk ve müslüman kişilerden oluşan askeri birliklerdir.
eyalet askerleri: melik ve eyalet valilerine bağlı birliklerdir.
yardımcı (vassal) kuvvetler: selçuklulara bağlı devlet ve beyliklerin gönderdiği askeri birliklerdir.
gönüllüler: gönüllü olarak savaşa katılan birliklerdir.
neftçiler: surlara tırmanan düşman askerlerinin üzerine kızgın yağ döken birliktir.
mancınıkçılar: mancınıkla atılan taşları yıkan askeri sınıftır.