iltizam usulü, 16. yüzyıldan sonra uygulamaya konan ve mukataa topraklarının yani geliri doğrudan devlet hazinesine ayrılan toprakların,kefil gösterilmek ve bedeli belirli taksitlerle ödenmek üzere açık artırma yoluyla alınmasıdır. bu toprakları açık artırma ile kazanan ve alan kişiye mültezim denir. osmanlı devleti'nde ele geçirilen toprakları arazi tespiti yapılarak geliri çeşitli gruplara verilmişti. bu topraklardan olan mukataa topraklar; tımar ve has topraklar adıyla sipahilere, vezirlere, emirlere, zaimlere,
-arpalık topraklar adıyla sancak beylerine, kale dizdarlarına ve muhafızlarına,
-tahsisat topraklar adıyla bazı vakıflara,
-malikane topraklar adıyla yararları görülen gazilere'
-mukataa topraklar adıyla devlet hazinesine ayrılmıştı.
devletin ekonomik sıkıntılar yaşamaya başlamasıyla devlet hazinesine kalan topraklar açık artırma usulü ile satışa çıkarılıp mali dengeler düzeltilmeye çalışılmıştır. satışa çıkarılan topraklarda ilk aşamada 3 yıllığına fakat daha sonra ise ömür boyu mültezimlere taahhüt karşılığı verilmişti. fakat bozulan güven ortamına binaen mültezim nerede taahhütlerini yerine getirmediler ve bu durumda hazine topraklarından elde edilen gelir koruyabilmek için hazinece kefaleti kabul edebilecek sarrafların kefil edilmesi usulüne bağlanıldı ve bu şart getirildi. tüm bunlara rağmen bu topraklardan yine düzenli gelir elde bilemeyince ve bu toprakların sahibi olan mültezimler in hukuksuz ve adaletsiz tutumları yüzünden bu iltizam usulü tanzimat ve ıslahat fermanlarından kaldırılmış olmasına rağmen uygulanamadı. usul ilk oluşturulduğu zaman devletin acil para ihtiyacını karşılamak gayesi ile uygulamaya konulmuştur ama yarardan çok zararı oldu. bunlara örnek verecek olursak; halk kendilerinden istenen vergiyi ödeyemeyince toprağını terk etmek zorunda kaldı. bölge yöneticileri önceden tımarlı sipahi yaptırdıkları güvenlik ve askerlik hizmetini, sonrasında iltizam da birlikte sarıca sekban denilen askerleri yaptırmaya başladılar.fakat barış döneminde veya beylerin tayini çıktığında işsiz kalan bu askerler eşkıyalık yaparak halka zulüm yapıp,zorluk çıkarmıştır. bunun yanında mültezimler bölgenin genelde güçlü toprak zenginleri oldukları için daha da güçlenerek bir bir nevi feodalite dönemindeki derebeyleri gibi davranmaya başlamışlar ve merkezin emirlerine uymamak davranışı sergilemişlerdir.
osmanlı imparatorluğu bir bölgenin toprağının vergi toplama işini ihaleye çıkarmaktadır. burada amaç en fazla vergi toplarım diyen kişiye ihaleyi veriyordu. kazanan kişi genellikle 3 yıllık ödemesini peşin yapardı. ihaleyi kazanan mültezim vergileri toplamak için adamları ile beraber bölgeye giderdi. devlet bu sistem ile acil para ihtiyacınız karşılamış olurdu. iltizam sistemi islahat fermanı ile 2. mahmud döneminde kaldırılmıştır.
iltizam sistemi osmanlıda vergi toplama sistemidir.osmanlı devletinde bir ihale sistemi ile bir bölgedeki vergiler için önceden en az 3 yıllık vergi geliri belirlenir bu ihale girecek olan bu parayı peşin verir sonra kendisinin adamları bu vergiyi halktan toplar buna iltizam sistemi denir.iltizam vergisini toplayan kişilere mültezim denir.mültezimler devlete ödediklerini parayı ve daha fazlasını almak için halkı sıkıştırırlar ve zorla ellerinden de alırlardı.iltizam sistemini 2.mahmut kaldırmıştır.