muallim naci 1849 senesinde istanbul'un saraçhanebaşı semtinde dünyaya gelmiştir. aslında gerçek ismi tabii ki muallim naci değildir dolmuş olduğu zaman ailesi tarafından kendisine verilmiş olan isim ömerdir.
muallim naci, ilk başlarda öğretim hayatına istanbul'da başlamıştır.ancak babası vefat ettikten sonra varnaya dayısının bulunduğu yere gitmiştir. ancak burada da çok fazla dikiş tutturamamış ve düzenli bir eğitim hayatı görememiştir. bu yüzden de dışarıdan kendisi farklı dersler alarak eksiklerini gidermeye çalışmıştır.
almış olduğu dersler ile arapça ve farsça dillerini öğrenmiş ardından da varna rüştiyesinde öğretmenlik yapmaya başlamıştır. öğretmen olduğu için zaten muallim ismini almış. ardından da kendisi muhayyelat isimli bir hikayede geçen naci isminden dolayı bunu sevmiş olduğu bir kahraman olarak görerek kendine takma isim yani mahlas olarak koymuştur.
muallim naci özellikle recaizade mahmut ekrem ile çok fazla görüş ayrılıkları yaşamış ve çok şiddetli tartışmalara girmiştir. recaizade mahmut ekrem'in zemzeme ismindeki seri halindeki şiir kitaplarının üçüncüsünde önsözünde yazmış olduğu kendi görüşlerine çok fazla sinirlenmiş ve buna cevap olarak o sıralar yazmış olduğu saadet gazetesinde demdeme ismi vererek cevaplar vermiştir.uzun bir süre aralarında bu şekilde ağır atışmalar ve suçlamalar yaşanmıştır. olay o kadar büyümüştür ki en sonunda saray bu duruma müdahale etmek durumunda kalmış ve sarayın müdahalesi ile tartışma noktalamıştır.
muallim naci özellikle eski yeni tartışmasına girmiş ve şiirin eski tarzı ile kalması konusunda çok fazla savunmaya girmiştir. yenilikçi tarzı savunan kişilere çok büyük bir cephe almıştır. geleneksel bir yapıya sahiptir. ayrıca divan edebiyatında gerçekten çok uzak olarak nitelendirmiştir. muallim naci tevfik fikret ve mehmet akif'in öğretmenidir. onların başarılarında kesinlikle muallim naci'nin de etkisi büyüktür her zaman onların arkasında, yanında ve destekçisi olmuştur. şiirlerinde türkçülüğü savunmuştur her zaman ve türkçeyi osmanlıcadan ayırt etmemiştir. türkçe kelimelerin gücünü ve yeterliliğini de her alanda göstermek için elinden gelen her şeyi yapmıştır. her zaman halkın anlayabileceği tarzda sade şiirler yazmaya çalışmıştır. eserleri ise şu şekildedir, şiirleri;
terkibi bend-i muallim naci
ateşpare
şerare
fürüzan
yadigar-ı naci
sümbüle
mirat-ı beday
eleştirileri;
demdeme ve muallim
anıları;
ömerin çocukluğu ve medrese hatıraları
sözlük; lügat-ı naci
oyun; heder
mektupları; muhaberat ve muhaverat
mektuplarım
şöyle böyle
araştırmaları; esami, osmanlı şairleri, istilahat-ı edebiyye
muallim naci 12 nisan 1893 senesinde de istanbul'da hayatını kaybetmiştir. türk edebiyatı için çok önemli bir yazar, şair ve eleştirmen olmuştur. aynı zamanda hem öğretmenlik yapmış ,hem de çok önemli isimleri türk edebiyatına katmıştır özellikle tevfik fikret üzerinde çok büyük emeği vardır. tevfik fikret'in her zaman türk diline önem vermesi gerektiğini ona öğütlemiştir ve etkili olmuştur. tevfik fikret de dilini hafifletmiştir
tanzimat dönemi şairi, edebiyat öğretmenidir
muallim naci türk edebiyatının çok ünlü bir yazarıdır