0

istanbul ile anlaşmaya yanaşmayan mehmet ali paşa ve ibrahim paşa için saray, idam fermanı çıkardı. ancak suriye’yi ele geçiren mısır ordusu anadolu’ya doğru ilerlemeye devam etti. kütahya’ya kadar ulaşan ibrahim paşa, 2 şubat 1833’te kışı bursa’da geçirmek için ii. mahmut’tan izin istedi. ardından adana’yı isteyen ibrahim paşa, bu teklifin kabul edilmemesi hâlinde ordusunun istanbul’a yürüyeceği tehdidinde bulundu. osmanlı devlet adamları, tehlikenin bu kadar yaklaşmış olması nedeniyle yardım arayışı içine girdiler. fransa mehmet ali paşa’yı destekliyordu; ingiltere ise o sıralarda avrupa siyasetine ve kendi iç meselelerine yoğunlaşmıştı. rusya osmanlı imparatorluğunun yardım isteyebileceği tek kuvvet durumunda idi. 5 nisan 1833’te bir rus filosu mehmet ali paşa kuvvetlerine karşı koymak üzere beykoz’a asker çıkardı. bunun üzerine rusya’nın osmanlı ile yaptığı ittifak neticesinde elde edecekleriyle daha da güçlenmesini istemeyen ingiltere ve fransa dikkatini mehmet ali paşa’ya çevirdi. mücadeleye büyük devletlerin de dâhil olması neticesinde 8 nisan 1833 yılında ibrahim paşa ile kütahya’da anlaşmaya varıldı. buna göre ibrahim paşa’ya cidde, şam, halep valilikleri ile adana muhassıllığı, mehmet ali paşa’ya ise mısır’dan başka girit valiliği veriliyordu. ibrahim paşa ile anlaşma sağlanmış olmasına rağmen ii. mahmut mısır’ın yakın gelecekte yeni bir tehlike arz etmesi ihtimaline karşı rusya ile 8 temmuz 1833 yılında sekiz yıllık bir ittifak ve yardım anlaşması olan hünkâr iskelesi antlaşması’nı imzaladı. bu antlaşmayla ruslar yeni bir saldırı durumunda osmanlı imparatorluğuna yardıma geleceklerdi. bunun karşılığı olarak ise boğazlar rusya’ya açılıyordu. ingiltere ve fransa’nın boğazlar’ın statüsündeki bu değişikliği kabul etmeyeceklerini ilan etmesi yeni bir kriz yaratmıştı. kriz, rusya’nın antlaşmayla elde ettiği hakları avusturya ile paylaşmayı kabul etmesiyle sona erdirildi.

0

kavalalı mehmet ali paşa, padişah’a bağlı olarak yürüttüğü mısır idaresinde zamanla neredeyse bağımsız bir iktidar odağı hâline geldi. 1811’de kölemen beylerini ortadan kaldırarak tüm mısır’a hâkim oldu. 1818’de vahhabi isyanı’nı bastırarak basra körfezi’ni ele geçirdi. 1820’de mısır’ın yanı sıra arabistan ve sudan’a da hâkim bir güç durumundaydı. mehmet ali paşa’nın kısa bir zaman içinde askerî alanda göstermiş olduğu bu başarı mısır’da başlatmış olduğu yenilik hareketiyle doğrudan ilişkiliydi. nizam-ı cedit’ten etkilenerek nizamiye adını verdiği, avrupa tarzında bir ordu kurmuştu. nizamiye’de napolyon ordusundan ayrılma, işsiz kalmış subaylardan yararlandı. bu ordunun ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla iktisadi alanda birtakım yenilikler yaptı. iltizam ve vakıf arazilerinden ağır vergiler yoluyla hazine’ye para aktarmaya başladı. 10 yıl içinde bu yöntemle tüm mısır topraklarını devlet arazisi hâline getirdi. pamuk ekimini özendirerek mısır tarımını canlandırmayı başardı. pamuk, hem önemli bir ihraç ürünü hâline geldi; hem de ülkede kurulan fabrikalarda işlenmeye başlanarak mısır’da yerli sanayinin oluşturulmasına çalışıldı. bu yenilikler neticesinde mısır’ın geliri 1805’te 13 bin kese iken 1809’da 35 bin keseye ve kısa bir zaman sonra da 400 bin keseye yükseldi. mısır, istanbul’a yılda 12 bin kese vergi gönderecek kadar güçlü bir ekonomiye ulaştı. mehmet ali paşa bu yeniliklerden başka 1829’da vekayi-i mısriyye adıyla mısır’ın ilk resmî gazetesini çıkardı ve avrupa’ya pek çok öğrenci göndererek bir de tıp okulu açtı. mehmet ali paşa, mısır’da yürüttüğü yenilik hareketi sayesinde ekonomiyi düzeltmiş, memleketin gelirlerini büyük ölçüde artırmış, modern ve güçlü bir ordu kurarak donanmasını da geliştirmişti. mısır’ın yükselişte olduğu bu tarihlerde bağlı bulunduğu merkez, osmanlı devleti, yenilik çabalarına rağmen büyük devletlerle ve iç isyanlarla boğuşarak zayıflıyor, kudretini kaybediyordu. osmanlılar mora isyanı’nı bastırmak üzere mehmet ali paşa’dan yardım istemiş ve mehmet ali paşa’nın kuvvetleri burada büyük bir başarı kazanmıştı. mora başarısına karşılık suriye’yi isteyen mehmet ali paşa’ya sadece girit verildi. bu olaylar istanbul ve mısır arasında gergin bir dönemin başlamasına sebep olmuştu. osmanlı ordusunun rus seferini 12 bin kişilik bir kuvvetle takviye edeceği sözünü veren mehmet ali paşa yalnızca 25 bin kese vermekle yetinince gerginlik tırmanmaya başladı. 20 ekim 1831’de mehmet ali paşa’nın oğlu ibrahim paşa kumandasındaki 35 bin mevcutlu mısır ordusu suriye’ye doğru yola çıktı.