bu uygarlıklardan bazıları hititler, urartular, frigyalılar, lidyalılar lidyalılar parayı bulan ilk medeniyettir parayı bulmalarıyla birlikte takas usûlü son bulmuştur hititler hattiler olarakda isimlendirilir önceleri küçük rallık halinde yaşamışlar tavanna adlı kraliçeleri vardır kral olmadığında ülkeyi o da yönetmiştir. urartular da van tuşpa merkezli kurulmuşlardır ölen kişilerin değerli eşyalarını mezara gömdüklerinden bu medeniyetin ölümden sonraki hayatı inandıkları söylenir