islamiyet öncesinde yazı dil ve edebiyat:
türkler'in kullandığı alfabeler: orhon alfabesi, uygur alfabesi, sogd alfabesi, latin alfabesi, kiril alfabesi, çin alfabesi, ibrani alfabesi, latin alfabesi, kiril alfabesi. orhon ve uygur alfabesi ilk milli alfabedir. orhon alfabesi ikinci köktürk yani kutluk zamanında ortaya çıkmıştır. 38 harfli bir alfabedir. ornon yazıtları yazılmıitır. bunu çözümleyen danimarkalı bilim adamı wilhwlm thomsen'dir. uygur alfabesinin uygurlar soğdlardan alarak kendilerine göre düzenleyip kullanmışlardır.
orhon yazıtlarının özellikleri: kutluk devleti zamanında yazılıp dikilmiştir. bilge kağan, kültigin, vezir tonyukuk adına dikilen üç yazıt vardır. kültigin ve bilge kağan yazıtlarını yolluğ tigin yazmıştır. tonyukuk yazıtını ise vezir tonyukuk kendisi yazmıştır. içinde türk kelimesinin ilk geçtiği yazıttır. türk tarihi ve edebiyatından kalan ilk yazılı belgedir. ilk okunan kelime tengri yani tanrı kelimesidir. siyasetname tarzındadır. günümüzde moğolistan sınırları içerisinde yer almaktadır.
yenisey yazıtlarının özellikleri: kırgızlara aittir. türklere ait mezar kitabeleridir. devletin üst düzey yönetimindeki kişiler için dikilmiştir. heikel okumuştur.
karabalasagun yazıtları: uygurlar tarafından dikilmiştir. çin, soğd ve uygur alfabeleriyle yazılmıştır.
mani dininin türk toplumunda ne gibi değişikliklere sebep olduğu anlatılmıştır. uygurlar tarihi hakkında bilgiler verilmiştir.
şine uşi yazıtları: uygurlara aittir. moyen çor zamanında dikilmiştir. taryat yazıtları gibi orhon alfabesiyle yazılmıştır.
sav: atasözü demektir.
sagu: ölen kişi için söylenen ağıttır.
koşuk: kahramanlık, doğa şiirleridir.
bengütaş: yazılı anıttır.
destan: olağanüstü olayların anlatıldığı uzun kahramanlık yazılarıdır.