atabetül hakayık: edip ahmet yükneki yazmıştır. emiri dad'a sunulmuştur. ahlak kitabıdır. uygur alfabesiyle yazılmıştır. öğretici bir ahlak kitabıdır. iyilik ve kötülğk kavramları ele alınmıştır.
divanı hikmet: hoca ahmet yesevi tarafından yazılmıştır. ilk mutasavvıfçıdır. allah sevgisini anlatan şiirler vardır. ilk tasavvufi eserdir.
satuk buğra han destanı
karahanlılar devleti: 840 ile 1212 yılları arasında yaşamıştır. orta asyada kurulmuş olan ilk türk islam devletidir. karahanlılar afrasiyapoğulları olarak da anılmaktadırlar. ibnül esir karahanlılaardan "haniyyetü'l etrak" adıyşa söz etmektedir. karahanlılarda çok fazla hakan çadırı olduğu için hakaniye devleti de denilmiştir.
kurucusu: bilge kğl kadir han
başkent: balasagun ve semerkant (daha sonra)
bilge kül kadir han'dan sonra bazir arslan ve oğulcak kadir han hükümdar olmuştur. oğulcak kadir han zamanında müslğman olan satuk buğra han hükümdarlığını ilan etmiştir. satuk buğra han müslüman olunca abdülkerim adını almıştır. satuk buğra han zamanında islamiyet resmi din olmuştur. karahanlılar ve gazneliler arasında yapılan ittifakla samanoğulları yıkılmıştır. samanoğullarından maverünnehir ve buhara alnımıştır. ebu nasr abbasi halifesi tarafından hükümdarlığı tanınan ilk karahanlı hükümdarı olmuştur. gazneliler samanoğullarının yıkılmasıyla güç kazanmış karahanlıları belh'te yenilgiye uğratmıştır. ülkenin en parlak devri yusuf kadir han zamanında yaşanmıştır. onun ölümünden sonra karahanlılar devleti ikiye ayrılmıştır. doğu karahanlılar: tamgaç buğra han kurup karahitaylar yıkmıştır. batık karahanlıları ahmet arslan kurmuş harzemşahlar yıkmıştır. şamsü'l mülk nasır, buharayı kardeşi togan han'dan alarak bastırdığı parada kendisini "sultanüş şark ve sin" ( doğunun ve çin'in sutlanı) unvanıyla tanımlamıştır.
karahanlıların önemli diğer özellikleri:
- devlet ismini kurucu hanedandan almıştır.
- türk-islam mimarisine örnek eserler verilmiştir.
- islamiyeti kabul etmesine rağmen milli benliğini korumuşlardır.
- halkı da ordusu da türk'tür.
- resmi dili türkçe'dir.
- uygur alfabesini kullanmışlardır.
önemli yerleri:
isfahan-nisfi cihan
buhara- islamın roması
semerkant- şehirlerin şahı
kaşkar- ışıldayan inci
kubbetü'l islam- islamın kubbeleri ( ahlat, buhara ve belh)
karahanlılara ait önemli eserler:
-divan-lügati't-türk: kaşgarlı mahmut'a aittir. eser bağdat'ta bulunan abbasi halifesi el muktedi billaha sunulmuştur. türk dilinin tarihini, özelliklerini ve kurallarını açıklamıştır. türkçe kelimelerinin kökenlerini ortaya koymuştur. eser arapça yazılmış bir türkçe sözlüktür. türkçe kelimelerin arapça açıklamaları vardır. sagu, ağıt, koşuk, destan, sav gibi örnekler içerisinde yer almıştır. önemli bir sözlüktür. alper tunga destanında bu eserden bahsedilmiştir.
- kutadgu bilig: "mutluluğa ulaştıran bilgi, mutluluk veren bilgi" gibi anlamlara gelmektedir. türk-islam edebiyatının ilk eseridir. yusuf has hacip tarafından yazılmıştır. siyasetname niteliğindeki ilk eserdir. uygur alfabesiyle yazılmış olan bir eserdir. hükümdara öğüt veren ilk eserdir. içerisinde önemli dört kişilik bulunmaktadır. bunlar:
1. küntogdı- kanunu temsil eder.
2. aytoldı- siyasi iktidari temsil eder.
3. odgurmuş- akıbeti temsil eder.
4. ödgülmüş- aklı temsil eder.
eser karahanlı hükümdarı uluğ buğra han'a sunulmuştur.
-atabet'ül hakayık: edip ahmet yüknekli tarafından yazıl