0

cibâl’e varan ibrahim yinal, durumunu güçlendirmek için türkmenler’den asker toplarken, kuvvetlerinin bir kısmını da şiî taarruzuna karşı irak’ta bırakmış olan tuğrul bey, daha az bir kuvvetle ondan önce hemedan’a ulaştı. fakat kardeşi ertaş’ın oğulları ahmed ile muhammed’in de desteğini alan ibrahim yinal, tuğrul bey’i hemedan yakınında yenilgiye uğrattı. iç kaleye çekilen ve dört ay kadar süren muhasara boyunca çok kritik günler geçiren sultan, bağdad’a eşi altuncân hatun ve veziri amidülmülk kündürî’ye ve çağrı bey’in oğullarına acil yardım çağrısında bulundu. başta hatun ve çağrı bey’in oğulları kavurt, alp arslan ve alp sungur yakutî’nin yetişmesi üzerine ibrahim yinal kuşatmayı kaldırıp savaşarak çekilmek zorunda kaldı. nihayet rey şehri önlerinde meydana gelen son savaşı kaybetti ve alp arslan tarafından yakalandı. ibrahim yinal, bir yandan tuğrul bey ve saltanatı için arz ettiği ciddi tehlike ve selçukluların takip ettiği sünnî siyasetin tersine fatımîlerle işbirliğine girişmesi sebebiyle bu defa affedilmeyip bertaraf edildi. iki yeğeni ile birlikte yay kirişi ile boğdurulmak suretiyle öldürüldü.

0

ibrahim yinal ilk kurultayda başka bazı hanedan mensupları ile birlikte, fetihlerin genişletilmesi göreviyle tuğrul bey’in maiyyetinde yer almıştı. bu çerçevede devletin ilk iki başşehri nişabur ve rey dâhil olmak üzere, irak-ı acem (cibâl) bölgesi ibrahim yinal tarafından fethedilmişti. ancak tuğrul bey bu fetihlerden sonra bu toprakları ona bırakmamıştı. ibrahim yinal bu uygulamadan duyduğu rahatsızlığı, pasinler (hasankale) zaferi dönüşünde açıkça ortaya koydu. sultan’ın bu büyük zafer için şükran ifadesi olarak kendisine vermek istediği 400.000 dinarı kabul etmeyerek, fetih hakkı olarak toprak istedi. hemedan ve cibâl’in diğer şehirlerini hâkimiyetine alma isteği, şüphesiz tuğrul bey’in hedefleri ile çatışmakta idi. ibrahim yinal’in bu şehirleri teslim etmesi yolundaki talebi reddetmesi onu sultan ile karşı karşıya getirdi. bu arada kestirdiği iki parada tuğrul bey’in adının olmaması bir başkaldırının işareti olmalıdır. neticede hemedan önünde meydana gelen savaşta ibrahim yinal ağabeyisine yenildi (1050). tuğrul bey devletin kuruluşunda büyük hizmetleri olan kardeşini affetmekte tereddüt etmedi. hatta onu, ikta edeceği yere gitmek veya yanında kalmak konusundaki seçimde serbest bıraktı. ibrahim yinal güven tazelemek ve daha fazla şüphe çekmemek için sultanın hizmetinde kalmayı yeğledi.
bundan sonra bir dönem artık adı sık geçmeyen ibrahim yinal, 1055 yılında bağdad seferi sırasında yeniden tuğrul bey’in hizmetinde sahneye çıkar. bununla birlikte besâsirî’ye karşı yardıma çağırıldığında ağır davrandığı ve ikta toprağı istediği de bilinmektedir. tuğrul bey’in ona, besâsirî’ye ait rahbe’yi alırsa kendisine ikta edeceği vaadi ibrahim yinal hoşnut etmedi. nitekim sultan böyle kritik bir zamanda mesele çıkmaması için ona musul valiliğini verdi. yine de tuğrul bey bağdad’a döndükten sonra musul’dan ayrılıp cibâl’e gitmeye yeltendi. halife ve tuğrul bey’in araya girmesiyle geri döndü. besâsirî-fatimî tehlikesine rağmen musul’dan izinsiz ayrılmaya kalkışması isyan olarak algılanmıştı. ancak kritik şartlar düşünülerek üzerine gidilmedi ve kalmaya ikna edildi. bu durum besâsirî ile kureyş’in musul’u kuşatmasına fırsat verdi ve dört ay sonra şehir düştü. tuğrul bey sefere çıkarak ikinci defa musul’u kurtardı. fakat ibrahim yinal’ın fatımî halifesi ve besâsirî ile bağlantı halinde cibâl’e gitmekte olduğunu haber alınca takipten vazgeçerek hemedan’a doğru yola çıktı.