basmacı harekatı rusya'nın türkistanlılara yaptığı baskı ve haksızlıklara karşı çıkan bir harekattır. ilk olarak hokand kentinde çıkmıştır '' türkistan türkistanlılarındır.'' demişlerdir. rusya hakimiyetinde bulunan türk ülkelerinin dillerini konuşmasına dahi izin vermemiştir, çalışma hayatının da kötüye gitmesi, ekonominin de bozulmasıyla daha fazla asimile politikasına dayanamayıp isyan etmişlerdir. bu harekata enver paşa, zeki velidi togan, gaspıralı ismail gibi isimler de destek olmuştur.''duma'' meclisinin kurulmasını sağlamışlardır. enver paşa birçok başarı elde etmesine rağmen şehit düşünce basmacı harekatı zayıflamıştır.