0

20 yüzyılın başlarından itibaren çarlık rusya'nın, baskılarına ve zorlamalarına maruz kalan türkler ve diğer uluslar 1905 yılında rusya'ya karşı ayaklanmışlardır. çünkü rusya tatarların, kırgızların daha birçok ulusların, dilini, dinini, kültürünü, okuduğu okulları, yaşam tarzlarını kendilerine benzetmeye çalışmışlardır. bu şekilde bir asimile etme pozisyonuna sokmaya çalışmışlardır. özellikle yusuf akçura ve ismail gaspıralı önderliğinde 1905 yılında, rusya müslümanları 1. kongresi düzenlenmiştir. çalışmalar sonucunda rus meclisi uma'ya temsilciler gönderdi. bu temsilciler arasında yaptığı çalışmalar ile ün kazanan uma müslümanlarının temsilcisi olarak gönderilen, zeki velidi togan yer almıştır. siyasi ve kültürel hakları verilmeyen türkler, 1916 senesinde türkistan'da milli istiklal ayaklanmasını başlattılar. rusya bu gelişmelerden, hareketlerden rahatsız olmuştu. ve 1920 yılından itibaren türk devletleri üzerindeki baskıyı artırdı. daha acımasız bir hale geldi. çünkü topraklarını genişletmek, asya'daki petrol rezervlerine sahip olmak, gücüne güç katmak istiyordu. bağımsız olan türk devletlerine teker teker son vermeye başladılar. bölgedeki türkleri, hıristiyanlaştırmaya çalıştılar, bölgede rus okulları açtılar, fakat türkler bu okula gitmek istemedi. ancak rusya'nın baskıları çok sert bir şekilde olup, çocukları okullara zorla aldılar. rus harita ve kitaplarında türkistan ismi silindi. ve bu ismi kullanılması yasaklandı. türkler arasında birlik ve beraberliği bozmak için elinden gelen her şeyi yapan rusya, kiril alfabesini getirdi ve farklı lehçelerin kullanılmasını yaygınlaştırdı. türkler arasında boy duygusu ortaya çıkarıldı. birliği engellemek istiyordu. rusya tarih kitaplarından türklerin milli ruhunu konu alan eserlere yer verilmedi. çünkü bu milli bilinci uyandırıp türkleri harekete geçirebilirdi, rusya onları baskı altında tutarak hiçbir şeyden haberdar olmalarını istemiyordu. camileri ve mescitleri çeşitli bahanelerle yıktı. rusya bunların yerine evler, tarlalar yaptırdı. din adamı yetiştiren medreseleri kapattı, din adamlarını sürgüne gönderdi. binlerce türkü işçi sıfatıyla rusya'nın en uzak bölgelerine gönderdi, amacı bulundukları topraklarda vatan özlemi ile yine milli bilincin uyanması engellemekti. türklerin öz dillerini unutmasını sağladılar. rus ve kiril harfleri ile karışık latin harf sistemine geçtiler. fakat rusya bu çalışmalarında başarılı olamadı. çünkü kendi içinde de bir iç ayaklanmalar çıkıyordu, çarlık rusya yıkıldıktan sonra sovyet rusya yönetimi eline aldı ve bu kırgızlar, tatarlar dediğimiz uluslar bağımsızlıklarını elde edebildi.