aslına baktığımız zaman insanın kendi nefsiyle irade mücadelesi ve onda hakimiyeti kurabilme konusundaki çabaları gerçekten bu dünyadaki en zor mücadelelerden birisidir. bu zorluklar zorluktaki temel sebep,nefsimizin de bizim birimiz gibi bizi tam anlamıyla bilmesi ve bu yüzden de hamile lerimizi ve zaaflarımızı bilip, buna göre davranabilmesidir.o yüzden islam tasavvuf tasavvuf ları herzaman nefis terbiyesi babında nefsin özellikle cinsel konudaki açlığı ve insanı yönlendirme heveslerini frenlemek için oruç tutmayı çok önemsemişlerdir. ayrıca nefis ile mücadelemizde davranışlarımıza, duygularımıza,his ve arzularımızı tam anlamıyla hakimiyet kurmamız önemli bir etkendir. bu hakimiyet devamlı şekilde her davranışımızı altında ne yapmak istediğimizi özellikle bir delersek bu mücadele konusunda belli bir düzeyde yol alabiliriz. ilk başlarda bu çok zor olsa da belli bir zaman sonrasında bu mücadele ve bu oto kontrolümüz bizi daha iyi seviyelere getirebilir. bu konuda kesin katı davranış sergilemek gerekiyor ve asla vurdumduymaz bir tavır sergilememek gerekiyor.
evet insan kendi nefsine engel olabilir bu bizim elimizdedir allah bizi bu iradeyi vermiştir zaten eğer bize bu iradeyi var mıymış olsaydı nefsimizi de kontrolü altına almamız mümkün olmazdı o yüzden kendi nefsimizin önüne geçebiliriz
insan elbette kendi nefsini kontrol altında tutabilir ve tutmalıdır da zaten ancak bu gerçekten çok zor bir iştir çünkü dine yönelen rabb'inin yanında olmak isteyen insanla şeytan çok uğraşır.
nefsimiz zaten rabbimizin hoşuna gidecek işleri sevmez nerede günah olan bir şey nefis ona arzular ancak nefsimize kontrol altında tutmaya çok büyük özen göstermeliyiz sanıyorum ki hazreti ayşe'nin ettiği bir dua vardı allahım beni nefsimle bir an olsun başbaşa bırakma rabbim hiçbirimizi nefsimizle baş başa bırakmasın bir lahza bile olsa.
insanın kendi nefsini kontrol altına alabilmesi sağlam bir irade ile son derece zor olmakla beraber mümkündür fakat bu insanın kendi başına yapabileceği başarabileceği bir durum değildir insanda nefsin 7 adet mertebesi vardır bunlardan en kötüsü en düşüğü nefsi emmare nedir nefsi emmare nefsin en alt mertebesidir yani şöyle izah etmek gerekirse nefsi emmare nefsin atına binmiş yuları nefsin elinde olan insan gibidir �nsan ne yaparsa yapsın ne kadar uğraşırsa uğraşsın nefsi emmare de nefsini kontrol edemez nefsin 2. sırası olan nefsi levvame dir nefsi levvame de ki insan nefsini bir nebze de olsa terbiye edebilmiştir mesela büyük günahlar istememektedir küçük günahlarına ise tövbe etmektedir �şte bu insan nefsi levvame seviyesindedir 3 mertebe nefsi mülhime dir insan nefsi mülhime de artık nefsin dediklerini değil de ruhunun dediklerine kulak vermektedir bu seviyeye insan kendi çabasıyla milyonda bir çıkabilir bu ancak bir zata tabi olmakla mümkündür aslında nefsin levvame mertebesi de bu şekilde bir zata bağlanmakla elde edilebilir insanın tek başına mertebesini yani nefsinin mertebesini 2. ve 3. seviyeye çıkarabilmesi nin mümkün olmaması nin sebebi nefsin 72 şeytan kuvvetinde olmasındandır nitekim ramazan aylarında şeytanlar bağlanır ancak insanlar günah işlemeye yine devam ederler bunun tek sebebi insanı yoldan çıkaran azgınlığa şımarıklığı zara ara yönlendiren nefsi dir insan nefsi ile başa çıkmak istiyorsa öncelikle yediği ve içtiği şeylerin helal olmasına dikkat etmelidir çünkü yediği ve içtiği şeyler helal olmayan insanların kanına haram nüfus etmiştir böylelikle de o kişiler hiç beklemedikleri bir anda nefsi ile başbaşa kaldıklarında hiç beklemedikleri ve kendilerini yakıştıramadık ları bu hareketleri yaparlar kendilerine yakıştıramadım ları bu hareketler daha sonra kendilerine normalmiş herkes yapıyormuş kendileri de o yüzden yapmış gibi gösterilir bu da nefsin haram yedirdikten sonraki ikinci kendini avutma stratejisidir insan her an nefsini terbiye ile meşgul olmalıdır yeri gelir nefis insanı uçurumun kenarına getirir allah muhafaza buyursun bu yüzdendir ki her şeyin başı nefise uymamaktan geçer insan nefsi nasıl daha kontrol altında tutarım mın yolunu aramalıdır ben bir kere nefse uyudum tamam bitti demek son derece yanlıştır nefis insanı son nefesine kadar rahat bırakmayarak imanını çalmaya şeytanla birlikte uğraşır hz allah nefsi yarattığında ona hitaben şu şekilde sual buyurmuştur sen kimsin ben kimim nefis nefiste cevaben sen sensin ben de benim demiştir hz allah nefsi cehennemde binlerce yıl yaktıktan sonra tekrar nefse sormuştur sen kimsin ben kimim nefis cevaben yine de sen sensin ben benim demiştir cenabı hak nefsi aç bırakmıştır bunun üzerine nefise tekrardan sual buyurmuştur sen kimsin ben kimim nefis açlıkla mücadele edememiştir ve rabbimize sen benim rabbimsin ben de aciz bir nefsim demiştir bu demek oluyor ki nefsin terbiye yöntemlerinin en başa açlık yani oruç tutmakla dır selametle kalın
yani bir insanın kendi nefsine hâkim olması gerekir tabi ki insan kendi nefsini kontrol altına alabilir bazen insanlar nefsine yenik düştüm derler ama bence akıllıca hareket etseler ve aklıyla kalbi ile harekete eden nefsine hakim olabilir.