feride küçük yaşta annesiz ve babasız kalır. besime teyzesinin yanında büyür ve okuldaki yaramazlıklarından dolayı öğretmenleri ve arkadaşları ona ''çalıkuşu'' lakabını takarlar. teyzesinin oğlu kamuran çalıkuşu feride'ye tutulur ve evlenmek için sözlenirler. o sırada feride'ye kamuran'ın münevver aında başka bir kadınla münasebeti olduğu söylenir. feride de aşk acısıyla evden gider ve dadısına sığınır. sonrasında olanlardan uzaklaşmak için anadolu'da bir köye öğretmen olarak gider.
aldığı eğitim ve tahsille burada çok zorlanır feride. ona can dostu olan evlatlık aldığı munise'dir. okulu kapatılınca feride fransızca öğretmeni olarak kız lisesi'ne atanır, fakat munise hastalanır ve ölür. hem yalnız kalan hem de dedikodulardan bıkan munise babası gibi sevdiği hayrullah bey'in isteğiyle onunla kağıt üzerinde bir evlilik yapar. hayrullah bey feride'nin günlüğünü okur ve ölmeden önce feride'den evine dönmesi için söz alır. bir zarfın içerisinde feride'nin günlüğünü de kamurana ulaştırması için feride'ye verir.
vasiyeti yerine getiren feride teyzesinin evine döner. kamuran o münasebeti olduğu söylenen kadınla evlenmiş, ancak kadın zaten rahatsız olduğu için bir süre sonra ölmüştür. kamuran günlüğü okur ve ayrılamak üzere feride'yle kavuşurlar.
reşat nuri güntekin'e ait bu eserin kısa özeti ve kahramanları bu şekildedir. kitap okunmasını gereken bir eserdir.
reşat nuri gültekin'in, günümüzde izmir karabağlar'a bağlı bozyaka'da ki çalıkuşu mahallesi'nde yazdığı çalı kuşu kitabının asıl kahramanı feride'dir.
şuan günümüzde izmir'de olan bozyaka'da reşat nuri gültekin kütüphanesi bulunmaktadır. söylenilene göre kitap, kütüphanenin bulunduğu yerde yazılmıştır.
çalıkuşu romanını okumadım ama filmini izledim , reşat nuri gültekinin kalema aldığı romanı uyarlamışlardı . asıl kahraman feride . karekteridir .