12- sistemli ve düzenlidir.
13- doğa olaylarını açıklar ve kontrol altına almaya çalışır.
6- felsefi bilgi:
insanın bilme çabasının ve anlama arayışının sonucu olarak, evren, insan ve değerleri anlamaya yönelik geniş kapsamlı bir bilgidir.
felsefi bilgi doğa ve doğaüstü olaylar hakkında salt düşünceye dayalı açıklamalar yapmaya çalışan bir bilgidir.
bilimin aksine evreni ve varlığı parçalamadan, sınırlamadan bir bütün olarak anlamak, bilmek ve tümel açıklamaya ulaşma çabasındaki bir bilgidir.
"felsefe de soru sormak en az yanıt vermek kadar önemlidir" çünkü felsefe, bilgelik yolunda son derece eleştirici, sorgulayıcı bir tavır sergiler. dönemin doğru kabul edilen bilgilerini, inançlarını, kanaatlerini, alışkanlıklarını sorgular, farklı bakış açılarıyla bilimlere yol gösterir. felsefenin özü, herhangi bir bilgiye sahip olmak değil, o bilgiyi aramak ve bu arayışı amaç edinmektir.
--özellikleri--:
1- subjektiftir.
2- eleştiricidir.
3- ele aldığı konular olgularla sınırlı değildir.
4- olanın dışında olması gerekeni, ideal olanı da arar.
5- konusu ve sorulan evrenseldir.
6- bütünsel-tümel bir bilgidir. çözümleyici ve birleştiricidir.
7- sistemli ve düzenlidir.
8- kaynağı mantıksal düşünmek, akıl yürütmedir. bu nedenle tutarlı bir bilgidir.
9- kesinlik taşımaz, sonuçları tartışmalıdır.
10- birikimlidir ancak ilerleyen bir bilgi değildir.
11- olaylar arasında bilimdeki gibi bir nedensellik bağı kurulmaz.
12- göreli bir geçerliliğe sahiptir.
13- insanın merak ve hayretinden kaynaklanmıştır.
14- doğa olaylarını açıklamakla yetinir, kontrol altına almaya çalışmaz.
15- refleksif bir bilgidir. kendi üzerine de düşünce üretir.
16- içinde geliştiği yüzyıl ve toplumdan etkilenir ancak sorgulamalarıyla ya da yanıtlarıyla çağını da etkiler.
17- düşünme, sezgi, metodik şüphe, diyaletlik yöntem gibi kendine ait yöntemleri kullanır.
---bir önceki yazdığımın devamı---
öncüllerde gizli bulunan sonuç önermesinin, akıl yürütme ile açığa çıkarılmasıdır. bu nedenle "çıkarım" adını da alır.
bilgilerimizi çözümleyici, denetleyici, mantıksal zorunluluğa dayalı bir akıl yürütmedir.
b) sosyal bilimler; konusunu insan ve toplumda bulan bilimlerdir. toplumsal olaylar bir kere olup biten ve aynen tekrarlanmayan olaylar olduğu için deney yöntemi ve katı yasallık içermezler.
*sosyoloji, psikoloji, hukuk, tarih, ekonomi, antropoloji bu türden bilimlerdir.
*anlaşılma ve açıklamaya dayanır. kendine özgü araştırma teknikleri kullanılır.
c) doğa bilimleri; doğayı ve doğal olayları deney ve gözlem yöntemiyle araştırıp, doğa yasalarına ulaşmaya çalışan bilimlerdir. fizik, kimya, biyoloji, astronomi, bu türden bilimlerdir. yöntem tümevarımdır.
-tümevarım yöntemi-: tek tek deney ve gözlem sonuçlarından genel ilke ve yasalara ulaşma yöntemidir.
örneğin; gözlemlediğim, 1. kuğu beyazdı. gözlemldiğim 2. kuğu beyazdı. gözlemlediğim 3. kuğu beyazdı. gözlemlediğim n. kuğu beyazdı. o halde bütün kuğular beyazdır.
sonuç: tümel, genel yargı.
sonuç önerme, öncülleri içerik bakımından aştığı için bilgilerimizi arttırıcı bir akıl yürütmedir. yasa ya da genel yargılara ulaşmak için yeter sayıda deney ve gözlem yapmak gerekir.
--bilimsel bilginin özellikleri--:
1- objektiftir: olanı olduğu gibi tarafsız ele alır. değer yargısı içermez.
2- olgusaldır: deney ve gözleme dayanan somut olayları ele alır ve deney-gözlemle kanıtlama yoluna gider.
3- deterministtir; olaylar arasında zorunlu neden-sonuç ilişkisi kurarak yasalara ulaşmaya çalışır. bu nedenle bilimsel araştırmalarda rastlantılara yer yoktur.
4- mantıksaldır; olayları akla dayalı olarak açıklar, açıklamaları mantıksal düşünme ve çıkarım kurallarına uygundur. kendi içinde çelişki barındırmaz, tutarlı bir bilgidir.
5- genelleyicidir: yasalar özel bir olayı değil, aynı türden olaylar grubunu kapsar.
6- birikimlidir: bilimsel araştırmalar üst üste gelen, yığılan bilgi özelliğine sahiptir. bilim adamı kendi dönemine kadar elde edilmiş bilimsel sonuç ve verileri hazır bulur.
7- sınırlı bir bilgidir: her bilim evren ve varlığa ilişkin alanı bölümlere ayırarak, sınırlı bir alanın ayrıntıda bilgisini vermeye çalışır.
örneğin: zooloji hayvanları ele alırken, botanik bitkilerle ilgilenir.
8-eleştiriye açıktır-değişir: araştırma bulguları, sonuçları, her türlü eleştiriye, sorgulamaya açıktır. geçerliliğini kaybeden bilimsel sonuçlar değişir. bu nedenle bilimin sonuçları kesindir. ancak, mutlak değildir.
9- evrenseldir: bilimin sonuçları insanlığa aittir, bilim hiçbir ulusun tekelinde değildir.
10- öngörü sağlar: ulaştığı yasa ve eldeki bilgilerle geleceği yakalamayı, olacaklar hakkında ön bilgi vermeyi amaçlar.
11- ilerler: bilimsel sonuçlar deney ve gözlemle doğrulanabilme, dolayısıyla yanlışlanabilme özelliğine sahip olduğu için yanlışların yerine yeni doğrular konultuğundan sürekli ilerler.
12- sistemli ve düzenlidir.
bilen insanla (özne-suje) ile bilinen varlık (nesne-obje) arasında kurulan ilişki sonucu ortaya çıkan üründür.
bilgi türleri 5 çeşittir. bunlar; gündelik bilgi, dinsel bilgi, sanat bilgisi, teknik bilgi ve bilimsel bilgidir.
1- gündelik bilgi; gündelik gözlem ve deneyimlerimizle, çoğu kez farkında olmaksızın edindiğimiz bilgidir. örneğin; yağmurun ıslattığını, nane-limonun mide ağrısına iyi geldiğini, yiyeceğin açlığı giderdiğini, düşenin dostunun olmayacağını bilmek gibi...
özellikleri;
kaynağı: duyum, algı, gözlem, tecrübe, yaşantıdır.
özneldir.
sonuçları kesin değildir.
doğruluğu vardır, genelliği yoktur.
sistemsiz ve düzensizdir.
günlük yaşamda işimizi kolaylaştırabilir.
suje ile obje arasındaki ilişki akla değil, sezgi, sağduyu, yüzeysel gözlem ve alışkanlığa bağlıdır.
bilimsel anlamda bir neden-sonuç ilişkisi içermez.
2- dinsel bilgi: din kutsallığına ve yüceliğine inanılan bir güç karşısında boyun eğmektir.
uyarı: dinsel bilginin ayırt edici özelliği dogmatik ve mutlak olmasıdır.
dogma: doğruluğu sınanmadan benimsenen ve öğretinin ya da ideolojinin temeli yapılan sav.
dogmatik olma: eleştiriye, kuşkuya, sorgulamaya kapalı olma.
mutlak olma: değişime kapalı olma.
özellikleri:
kaynağı inanç-imandır.
eleştiriye ve değişime kapalıdır.
normatif (kural koyucu) bilgilerdir.
inanan için evrensel bilgilerdir.
bazen sistematik ve düzenli bir nitelik gösterir.
doğayı, evrenin yaradılışını, insanın varlığını açıklamaya çalışır.
kişinin iç yaşantısını ve toplumsal yaşamı düzenler.
3- sanat bilgisi: sanati sanatçının evrene karşı öznel yaklaşımıyla duygu ve düşüncelerinin ifade biçimidir. sanatçının bize verdiği bilgi, dış dünyayı olduğu gibi yansıtan nesnel bir bilgi değil; sanatçının yaratıcı hayal gücü ve duygularıyla yoğrulmuş bir bilgidir.
özellikleri:
kaynağı yaratıcı hayal gücüdür.
öznel (subjektif), duygusal, görelidir.
somut ürünlerle ifade edilir.
güzeli konu edilir.
4- teknik bilgi: doğaya egemen olmak ve insan yaşamını kolaylaştırmak için bilginin pratiğe uygulanmasıdır.
örnek: fizik bilimindeki optik yasalarından yararlanarak gözlük, teleskop yapmak.
özellikleri:
nesnel ve evrenseldir.
amaç, fayda ve yarar sağlamaktır.
araç-gereçlerin bilgisidir.
bilimlere dayanır, araştırma yöntemi ve bakış açısı bilimle aynıdır.
4-bilimsel bilgi: bilimsel yöntemle elde edilen ve yine bilimsel ölçütlerle (deney ve gözlemle) doğru olduğu gösterilebilen sistematik bilgidir. temel amacı, bilmek ve anlamaktır. "bilmek için bilmek" amacının ürünüdür.
bilimlerin sınıflandırılması;
bilimsel bilgi, konusu ve yöntemi bakımından üç gruba ayrılır.
a) formak bilimler;
nesnel geçeklikle ilgilenmeyen, deney ve gözleme dayanmayan ancak zihinsel olarak var olduğunu kabul ettiğimiz varlıkları konu edinir.
matematik ve mantık bu türden bilimlerdir.
yöntem tümdengelimdir.
tümdengelim yöntemi;
genel bir ilke ya da yasadan, özel sonuçlara ulaşma yöntemidir.
örneğin; bütün insanlar ölümlüdür.
sokrates insandır.
felsefede bilgi şu şekilde tanımlanmaktadır. bilgi öznenin nesneyi tanımlamasıdır. o nesneyi yorumlaması ve irdelemesidir. onlar hakkında bir fikirde bir açıklamada bulunmaktır. bilen özne ve bilinen nesne arasındaki ilişkidir. bu ilişki sonunda ortaya çıkan şey ise bilgidir. bir algılamadır, bir düşüncedir. ayrıca bilgi açıklama ve ortaya koyma amacı taşımaktadır.